Kenningar í félagsfræði og heimspeki menntunar (MVS101F)

Í þessu námskeiði eru ræddar ýmsar áhrifamiklar kenningar á sviði félagfræði og heimspeki menntunar og þær settar í samhengi við álitamál í samfélaginu hversu sinni svo sem kynjajafnrétti, fjölmenningu, stéttaskiptingu, uppeldishætti, kennslufræði, lýðræði og skóla án aðgreiningar.

Á fyrri hluta misseris er röð fyrirlestra og umræðutímar. 

Á seinni hluta misseris vinna nemendur tiltölulega sjálfstæð verkefni í hópum og fá leiðsögn um notkun kenninga við mótun rannsóknaráætlana eða þróunarverkefna á sviði kennslu eða uppeldisfræða.

Menntunarfræði yngri barna (KME109F)

Á námskeiðinu verður fjallað um sýn á börn, rannsóknir á námi þeirra og þá hugmyndafræði sem þær byggja á og athyglinni beint að ýmsum áherslum og álitamálum á sviðinu. Kynntar verða innlendar og erlendar rannsóknir og kenningar á eftirfarandi sviðum: 

• Sýn á börn og nám í nútíma samfélagi: Fjallað verður um grundvallarhugmyndir um nám barna og hvernig þeim eru skapaðar námsaðstæður í skólum þar sem þátttaka, valdefling, lýðræði og vellíðan eru í brennidepli.
• Félagslegur raunveruleiki barna og áhrif  hans á virka þátttöku þeirra í skólastarfi, m.a. jafnrétti í víðum skilningi, foreldrasamskipti, tækni í lífi barna. 
• Þróun náms, skipulag námsumhverfis og fjölbreyttar leiðir til að meta nám ungra barna sem snerta meðal annars námssvið í leik- og grunnskóla.

Vinnulag:
Mætingarskylda er í tveimur staðlotum. Vikulegar kennslustundir eru yfir önnina þar sem nemendur geta valið mismunandi tíma dagsins í kennslustofu eða á neti (kennt er á þriðjudögum.).

Kennsla verður í formi fyrirlestra, umræðna og verkefna sem nemendur kynna og ræða. Nemendur athuga hvernig nýta má kenningar og niðurstöður rannsókna í skólastarfi. Þeir velja sér afmarkað svið til að dýpka þekkingu sína á með því að kynna sér niðurstöður rannsókna og starf á vettvangi. Dæmi um viðfangsefni eru: Mat í skólastarfi, margbreytilegur barnahópur (svo sem menningarlæsi, kynjagervi, fjölmenning) ákveðið námssvið, leik og námssamfélag barna, foreldrasamstarf, læsi, samfella í námi barna og skapandi starf.

Rannsóknir með börnum og ungmennum (KME201F)

Í námskeiðinu verður fjallað um eigindlegar rannsóknaraðferðir með sérstakri áherslu á að fá fram sjónarmið barna og ungmenna. Kynnt verða algeng rannsóknarsnið eigindlegra rannsókna, aðferðir við öflun gagna og greiningu þeirra, og fjallað um ritun og framsetningu niðurstaðna. Nemendur fá þjálfun í að beita algengum aðferðum rannsókna m.a., vettvangsathugunum, viðtölum og heimildaathugunum og gera heildstæða rannsóknaræfingu. Fjallað er um rannsóknir með börnum og ungmennum, þ.e. rannsóknir þar sem þátttakendur eru börn, ungmenni og aðrir sem eiga hættu á að vera jaðarsettir í samfélaginu. Gengið verður út frá Sáttmála Sameinuðu þjóðanna um réttindi barna til að hafa áhrif á eigið líf og félagsvísindalegum rannsóknum á bernskunni þar sem litið er á barnæsku sem afmarkað rannsóknarefni. Einnig verður byggt á félags- menningarkenningum og síðtímahugmyndum um börn sem sterk og hæf með eigið sjónarhorn á veröldina og réttindi þeirra sem borgara virt. 

Í umfjöllun námskeiðs verður velt upp álitamálum sem upp koma þegar börn og/eða ungmenni eru þátttakendur í rannsóknum. Fjallað verður m.a. um hugmyndafræði, siðferðislega þætti og áhersla lögð á ýmsar aðferðir sem nota má í rannsóknum með börnum. Nemendur vinna eigin rannsókn og fá tækifæri til að glíma við fjölbreyttar aðferðir.

Inngangur að megindlegum rannsóknaraðferðum (MVS213F, MVS212F, KME211F)

Markmiðið er að nemendur

• hafi innsýn í megindlega aðferðafræði á sviði rannsókna í uppeldis- og menntunarfræði
• þekki helstu rannsóknaraðferðir og hugtök sem þeim tengjast
• geti beitt algengum rannsóknaraðferðum og þannig aflað gagna, unnið úr þeim og túlkað á agaðan og viðurkenndan hátt
• séu færir um að rýna í rannsóknir og nýta sér niðurstöður þeirra
• hafi tileinkað sér rannsakandi hugarfar og gagnrýna hugsun

Kynnt verða algeng rannsóknarsnið megindlegra rannsókna, aðferðir við öflun gagna og greiningu þeirra, og fjallað um ritun og framsetningu niðurstaðna.  Nemendur nota tölvuforrit til að reikna algenga tölfræðistuðla og halda utan um og vinna úr gögnum. Sérstök áhersla verður lögð á þjálfun í túlkun matsniðurstaðna sem líklegt er að verði á vegi þeirra hópa sem taka námskeiðið.

Fyrirlestrar á vef, umræður og verkefni. Námskeiðið er kennt vikulega en fyrirlestrar verða eingöngu á vef. Verkefnatíma verða ekki teknir upp. Ekki er mætingarskylda í námskeiðið en nemendur eru hvattir til að mæta í kennslustundir.

Nemendur verða að hafa Jamovi (sjá nýjustu útgáfu á https://www.jamovi.org) uppsetta á fartölvum sem þeir mæta með í kennslustundir. 

Lesefni: Kaflar 1-11 í Navarro DJ and Foxcroft DR (2019). Learning statistics with jamovi: a tutorial for psychology students and other beginners. (Version 0.70). DOI: 10.24384/hgc3-7p15. Rafræn ókeypis kennslubók sem hala má niður á síðunni https://www.learnstatswithjamovi.com.

Inngangur að eigindlegum rannsóknaraðferðum (MVS213F, MVS212F, KME211F)

Fjallað verður um ólíkar rannsóknarstefnur og tengsl þeirra við uppbyggingu og útfærslu rannsókna. Einnig um siðfræði vísinda með áherslu á hagnýt atriði og um gæðahugtök, s.s. réttmæti, trúverðugleika og ólíka sýn á þessi hugtök. Í námskeiðinu beinist athyglin að eigindlegum aðferðum. Kynnt verða algeng rannsóknarsnið eigindlegra rannsókna, aðferðir við öflun gagna og greiningu þeirra, og fjallað um ritun og framsetningu niðurstaðna. Nemar fá nokkra þjálfun í að beita algengum aðferðum rannsókna m.a. vettvangsathugunum, viðtölum og heimildaathugunum. Þá vinna nemar með öflun, skráningu, flokkun, greiningu og túlkun gagna, og með framsetningu þeirra og gera heildstæða rannsóknaræfingu.

Fyrirlestrar, umræður og verkefni. Skyldumæting er í staðlotum.

Skólastarf og rannsóknir (MVS213F, MVS212F, KME211F)

Fjallað verður um innlendar og erlendar rannsóknir um nám og kennslu og greint hvernig þær geta stutt við þróun kennsluhátta og skipulag námsumhverfis. Rýnt verður í ólíkar rannsóknarstefnur og tengsl þeirra við rannsóknaraðferðir.

Matstæki sem skólum bjóðast, meðal annars á vegum Menntamálastofnunar, verða kynnt og rædd á námskeiðinu. Þar má nefna HLJÓM-2 fyrir leikskóla, Lesskimun fyrir fyrsta bekk, önnur lesskimunarpróf, mælaborðið Lesfimi og Matsferil sem er nýtt tæki í þróun hjá stofnuninni.

Einnig verða skoðaðar alþjóðlegar kannanir svo  sem PISA fyrir 10. bekkinga og TALIS sem er könnun meðal kennara.

Námskeiðið á að vera hagnýtt og nýtast kennurum í daglegu starfi.

Vinnulag
Haldnir verða fyrirlestrar, málstofur og umræðutímar. Nemendur taka þátt í athugunum og æfa sig í að lesa og túlka niðurstöður rannsókna sem styðja þá í kennarastarfi.

Fyrir hverja er þetta námskeið?
Námskeiðið er einkum ætlað nemendum í leik- og grunnskólakennaranámi sem valið hafa MT-námsleiðir.

Fræði og starf á vettvangi I (LSS303F)

Markmið
Að nemendur öðlist þekkingu á þáttum sem hafa áhrif á þróun fagmennsku og eigin starfskenningu, þjálfi sig í að beita aðferðum starfendarannsókna við að rýna í eigið starf og stuðla að faglegri þróun á vettvangi.

Viðfangsefni
Í námskeiðinu verður fjallað um hugmyndafræði starfendarannsókna og þýðingu þeirra fyrir þróun skólastarfs. Stuðst er við rannsóknir sem sýna að með þátttöku í starfendarannsókn fá kennarar tækifæri til að ígrunda starf sitt og styrkja sig faglega. Með það að leiðarljósi kynna nemendur sér gildi og aðferðir starfendarannsókna ásamt því að vinna að rannsókn á eigin starfi, í samstarfi við samnemendur, háskólakennara og leiðsagnarkennara á vettvangi.

Á vettvangi rýna nemendur í eigið starf, þekkingu, gildi og skoðanir sem liggja þar að baki. Nemendur velja viðfangsefni sem þeir vilja beina sjónum sínum að, lesa fræðigreinar því tengdar, móta spurningar og setja fram áætlun um framkvæmd. Til þess ígrunda þeir þá faglegu þekkingu sem þeir hafa öðlast í námi sínu ásamt reynslu sinni af vettvangi leikskóla. Samhliða ferlinu safna þeir gögnum sem nýtast til að rýna í og greina eigin starfshætti, með það að markmiði að þá megi þróa.

Nemendur halda rannsóknardagbók, rýna í eigin athafnir og þá hugmyndafræði sem þær athafnir byggja á, ásamt því að setja fram drög að eigin starfskenningu. Í lok námskeiðs gera nemendur grein fyrir vinnu sinni á vettvangi í málstofu. 

Vettvangsnám
Vettvangsnámið dreifist yfir allt misserið, frá miðjum ágúst og fram í desember. Gert er ráð fyrir reglulegri mætingu á Menntavísindasvið - sjá nánar í náms-og kennsluáætlun námskeiðs.

Vinnulag
Nemendur mæta í staðbundna tíma í háskóla samkvæmt námsáætlun, þar sem markmiðið er að þeir fylgist að í gegnum ferlið og styðji hvern annan jafnt og þétt í framvindu rannsóknar sinnar á vettvangi. Í staðbundnum tímum verða tekin fyrir viðfangsefni sem tengd eru áherslum og ferli námskeiðsins hverju sinni; nemendur ræða og ígrunda þær áskoranir sem þeir standa frammi fyrir á vettvangi, greina þau tækifæri sem þeir sjá til faglegrar þróunar og leita leiða til lausna. Nemendur skila niðurstöðum í formi rannsóknardagbókar og málstofukynninga, þar sem ferlið er ígrundað í ljósi eigin starfskenningar og þeirrar þróunar sem átt hefur sér stað.

Skyldumæting er í áfangann. Nemendur sem búa á þessum svæðum: Höfuðborgarsvæðið - Akranes - Borgarbyggð - Árborg - Suðurnes, mæta í staðbundna tíma í háskóla (miðvikudaga f.h.) en þeir sem búa utan þess svæðis (meira en klukkutíma akstursfjarlægð) taka þátt í rauntíma með aðstoð fjarfundabúnaðar. 

Fræði og starf á vettvangi II (LSS403F)

Markmið námskeiðs
Að nemendur öðlist þekkingu á þáttum sem hafa áhrif á þróun lærdómssamfélags í leikskóla, m.a. sameiginlegs náms barna, starfsfólks og foreldra. Þjálfi sig í að beita aðferðum starfendarannsókna við að vera í faglegri forystu í leikskóla.

Viðfangsefni og vinnulag
Fjallað verður um leiðandi hlutverk og ábyrgð leikskólakennara við þróun lærdómssamfélags leikskóla. Meðal þeirra viðfangsefna sem tekin verða til umfjöllunar eru fagleg forysta, lærdómssamfélag, ásamt gildi starfendarannsókna við að rýna í og þróa starf og starfshætti í leikskóla. Í því samhengi velja nemendur viðfangsefni til innleiðingar, lesa fræðigreinar tengdar viðfangsefninu, móta spurningar og setja fram áætlun um skipulag framkvæmdar á vettvangi.

Á vettvangi eru nemendur í faglegri forystu við framkvæmd starfendarannsóknar, með þátttöku samstarfsfólks, foreldra og barna, eftir því sem við á. Á námskeiðinu halda nemendur áfram vinnu við starfendarannsókn sem þeir hófu í Fræði og starf I.

Vettvangsnám
Vettvangsnámið dreifist yfir all skólaárið, frá miðjum ágúst og fram í miðjan maí. Gert er ráð fyrir að nemar mæti að jafnaði einn dag í viku í vinnu á Menntavísindasviði.

Vinnulag
Gert er ráð fyrir að nemendur séu starfandi í leikskóla og að vettvangshluti námskeiðsins fari fram þar, undir handleiðslu leikskólakennara á vettvangi. Nemendur mæta reglulega í staðbundna tíma í háskóla samkvæmt námskeiðsáætlun, þar sem þeir fylgjast að í gegnum ferli starfendarannsókna og styðja hvern annan. Þá verða tekin fyrir viðfangsefni sem tengd eru áherslum námskeiðsins hverju sinni ásamt því að nemendur ígrunda og fjalla um innleiðingarferlið og áskoranir á vettvangi. Niðurstöðum er skilað í formi rannsóknardagbókar og málstofukynninga þar sem ferlið er ígrundað í ljósi eigin starfskenningar og faglegrar forystu. 

Skyldumæting er í áfangann. Nemendur sem búa innan eftirtalinna svæða: Höfuðborgarsvæði - Akranes – Árborg - Suðurnes, mæta einu sinni í viku í staðbundna tíma (miðvikudaga f.h) en þeir sem búa utan þess svæðis taka þátt í námskeiðsvinnu í rauntíma með aðstoð fjarfundabúnaðar.

Mentor í Spretti (GKY001M)

Í námskeiðinu felast verkefni nemenda í  að vera mentor fyrir þátttakendur á framhaldsskólastigi í verkefninu „Sprettur”. Mentorar sinna því mikilvæga starfi að styðja og hvetja ungmenni í námi og félagslífi. Hlutverk mentora er að skapa uppbyggjandi samband við þátttakendur, vera jákvæð fyrirmynd og taka þátt í sameiginlegum viðburðum skipulögðum í Spretti. Mentorhlutverkið snýst um tengslamyndun og samveru sem felur í sér skuldbindingu gagnvart ungmennunum sem mentor styður.  

Sprettur er verkefni sem styður við framhaldsskólanemendur með innflytjenda- eða flóttamannabakgrunn sem koma úr fjölskyldum þar sem fáir eða engir hafa háskólamenntun.  Nemendur í námskeiðinu eru mentorar þátttakenda og eru þeir tengdir saman með hliðsjón af sameiginlegu áhugasviði. Hver mentor ber ábyrgð á að styðja tvo þátttakendur. Mentorar skipuleggja samveru og verja þremur klukkustundum á mánuði (frá ágúst fram í maí) með þátttakendum í Spretti, þremur klukkustundum í mánuði í heimavinnuhópi og mæta í fimm málstofur sem dreifast yfir skólaárið. Nemendur skila dagbókarfærslum á Canvas í nóvember og mars. Dagbókarfærslur byggjast á lesefni og hugleiðingum nemenda um mentorstarfið. Námskeiðið er kennt á íslensku.  

 Nemendur sækja um þátttöku á námskeiðinu. Sjá rafrænt umsóknareyðublað.  Umsækjendur fara í viðtal og eru 15-20 nemendur valdir til þátttöku.   

Frekari upplýsingar um verkefnið „Sprettur” má nálgast hér: www.hi.is/sprettur 

Kennsla í margbreytilegum nemendahópi (KME115F)

Markmið námskeiðsins er að starfandi kennarar og kennaranemar eflist í að nýta eigin auðlindir í vinnu með margbreytilegum nemendahópum.  Byggt er á kennslufræði menntunar fyrir alla (inclusive pedagogy) og kennslufræði nýsköpunarmenntar þar sem lögð er áhersla á heildstæða og skapandi nálgun við undirbúning og skipulag kennslu og að nýta auðlindir nemenda.

Viðfangsefni
Námskeiðið byggir á hugmyndafræði menntunar fyrir alla og nýsköpunar- og frumkvöðlamenntunar. Fjallað verður um mismunandi vinnubrögð og kynntir kennsluhættir og kennsluaðferðir sem hafa reynst vel í fjölbreyttum nemendahópum. Áhersla er á kennsluhætti og kennsluaðferðir nýsköpunarmenntar, samvirks náms, altæka hönnun náms, fjölmenningarlega kennslu og listrænar og skapandi aðferðir. Fjallað verður um samstarf við foreldra og aðrar starfsstéttir er starfa við eða tengjast skólastarfi. Þátttakendur skilgreina og þróa eigin starfskenningu.

Vinnulag
Námskeiðið er skipulagt sem blandað nám, bæði fjarnám og staðnám. Kennslan fer fram bæði í staðlotum og staðtímum milli staðlota og á netinu. Námskeiðinu er skipt upp í fjórar námslotur (tímabil) sem eru skipulagðar út frá ákveðnum þemum. Þau tengjast öll kennslu í margbreytilegum nemendahópi og eru: hugmyndafræði menntunar fyrir alla og nýsköpunarmenntar, fagmennska og forysta í kennslu margbreytilegra nemendahópa, kennsluhættir í margbreytilegum nemendahópum og samstarf í skóla fyrir alla. Hver námslota stendur yfir í þrjár til fjórar vikur. Kennsla og nám verður í formi fyrirlestra, umræðna í tímum og á Canvas, stuttra verkefna í tímum og á Canvas og verkefna með formlegum skilum. Námskeiðið byggir á sjálfstæðri vinnu, ábyrgð og þátttöku nemenda.

Gert er ráð fyrir 80% þátttöku í virkni á námskeiðinu (þátttaka og skil verkefna). 

Kennslufræði íslensku sem annars máls (ÍET102F)

Um námskeiðið

Námskeiði þessu er ætlað að efla þekkingu og skilning þátttakenda á íslenskunámi barna og nemenda með erlendan bakgrunn. Fjallað verður um  kennslufræði og kenningar í kennslu íslensku sem annars máls. Öll viðfangsefni hafa það meginmarkmið að auka færni þátttakenda til að beita markvissum og faglegum kennsluaðferðum í kennslu íslensku sem annars máls og stuðning við íslensku í faggreinakennslu, en einnig að hvetja til gagnrýnnar hugsunar við beitingu kennsluaðferða. Til viðbótar verður fjallað um fjölmenningarleg hæfni, samstarf við fjölskyldur, móðurmál og fjöltyngi í skólum,  og tungumálanám á leik-, grunn- og framhaldsskólastigi. Námskeiðinu er enn fremur ætlað að hvetja til stöðugrar þekkingarleitar þannig að þátttakendur taki mið af nýjustu rannsóknum og kenningum hér á landi sem erlendis. 

Fjöltyngi og kennslufræði (MAL103F)

Tungumál er nauðsynlegt tæki til tjáningar og samskipta og opnar dyr að þekkingu og skilningi á samfélögum. Þekking á tungumálum eykur víðsýni, stuðlar að vitsmunaþroska og betri skilningi á eigin menningu. Fjöltyngi tengist menntun, árangri og vellíðan nemenda.
Markmið námskeiðsins eru að þátttakendur kynnist leiðum til að meta og nýta tungumála- og menningarauðlindir nemenda,  og geti beitt kennsluaðferðum sem byggja á tungumálaforða fjöltyngdra barna og ungmenna til að efla nám þeirra.

Börn sem þurfa sérstakan stuðning í námi (KME119F)

Megintilgangur þessa námskeiðs er að þátttakendur þekki og skilji helstu kenningar, hugtök og nýlegar rannsóknir sem taka til áhættuþátta sem tengjast málþróun og læsi (lestrar og lesskilningi, stafsetningu og ritun) og samspil þessara þátta við nám og félagslegar aðstæður barna. Enn fremur að skilja mikilvægi mál- og boðskiptafærni í skólasamfélaginu. Þátttakendur kynnast og þjálfa sig í að beita kenningum og aðferðum snemmtækrar íhlutunar og fyrirbyggjandi kennslu við raunveruleg verkefni í skólum og leikskólum í vinnu með börnum í áhættuhópum. Loks kynnast þeir hlutverkum og starfsemi tengslastofnana og fagfólks sem þeir eru líklegir til að starfa með bæði innan skóla og utan hans.

Viðfangsefni:
Fjallað verður um hvernig mál og málþróun tengist námi og félagslegri þátttöku nemenda í áhættuhópum í skólasamfélaginu og hvernig koma má til móts við þarfir þeirra með því að beita viðeigandi þekkingu, kennsluháttum, þar með talið úrræðum altækrar hönnunar, bæði í kennslu og kennsluskipulagi. Meðal annars verður fjallað um tengsl málfrávika við einhverfu, ADHD, tvítyngi, námserfiðleika o.fl. Lögð er áhersla á úrræði sem efla nemendur í skólasamfélaginu og sem draga úr sérþörfum þeirra og efla þá í náminu, bæði í lestri, lesskilningi, ritun, stærðfræði og félagslegri þátttöku innan og utan skólans. Kynntar verða aðferðir við að finna börn í áhættuhópum, bæði í leikskólum og fyrstu bekkjum grunnskóla með áherslu á inngrip með aðferðum snemmtækrar íhlutunar (m.a. í mál- og tjáskiptavanda), fyrirbyggjandi kennslu og árangursríkum, sannreyndum kennsluaðferðum. Lögð er áhersla á heildræna sýn á nemandann og þarfir hans í samstarfi við foreldra og sérfræðinga.

Vinnulag:
Kennsla fer fram í formi fyrirlestra og umræðna, samhliða í rauntíma á Teams og í kennslustofu.  Margir gestafyrirlesarar koma með sérfræðileg innlegg í tvær staðbundnar lotur á önninni. Nemendur vinna einstaklingsverkefni, og hópverkefni þar sem lögð er áhersla og djúpan skilning á þörfum nemenda og úrræði við hæfi.

Einelti, forvarnir og inngrip (TÓS509M)

Þetta námskeið er um einelti og markmiðið er að þeir sem ljúka námskeiðinu öðlist þekkingu, leikni og hæfni til að geta tekist á við og komið í veg fyrir einelti meðal barna og unglinga.

Námskeiðið byggir á kenningum og rannsóknum á einelti. Námskeiðið er bæði fræðilegt og hagnýtt. Námskeiðið er ætlað öllum þeim sem hafa hug á að vinna með börnum og unglingum og hentar því vel fyrir nemendur á menntavísindasviði HÍ. Nemendur á öðrum sviðum eru einnig velkomnir. Á námskeiðinu verður fjallað um fjölmarga þætti sem snúa að einelti, þar á meðal mismunandi birtingarmyndir, árangursríkar aðferðir við forvarnir og inngrip, samstarf við foreldra og forsjáraðila og árangursríka vinnu með þolendum, gerendum og áhorfendum. Námskeiðið fer fram á íslensku en lesefni er á íslensku og ensku.

Námskeiðið byggir á fyrirlestrum, umræðu- og verkefnatímum, reynslusögum af vettvangi og kynningum nemenda.

Skyldumæting er í námskeiðið (lágmark 80%). Skyldumæting er fyrir fjarnema í staðlotur námskeiðsins. Missi þeir af staðlotu verða þeir að vinna það upp með því að mæta í aðra tíma í staðinn. Fjarnemum er frjálst að mæta í aðrar kennslustundir. Fjarnemar vinna virkniverkefni um kennslustundir sem þeir mæta ekki í. 

Lýðræði, mannréttindi og borgaravitund barna og ungmenna (UME002F)

Í námskeiðinu er fjallað um lýðræði og mannréttindi og hvað það merkir að vera borgari í lýðræðissamfélagi á tímum hnattvæðingar. Rætt er um mikilvægi þess að borgarar skynji að þeir hafi tiltekinn rétt í samfélaginu en jafnframt ábyrgð og skyldur. Áhersla er lögð á fræðilega og stefnumótandi umræðu um borgaravitund (e. citizenship, civic engagement) bæði hér á landi og á alþjóðavísu. Þá er fjallað um lífsgildi og hvernig þau vísa ungu fólki veginn í hugsun og hegðun bæði sem einstaklingar og sem samborgarar í fjölmenningarlegu og síbreytilegu samfélagi nútímans. Einnig verður gerð grein fyrir rannsóknum um hlutverk heimila, skóla og félagasamtaka við að efla borgaravitund ungs fóks ásamt því að fjalla um tengsl borgaravitundar við mismunandi þroskaþætti og hæfni hjá börnum og ungmennum, svo sem samskipta- og fjölmenningarhæfni og siðferðiskennd.

ATH: Námskeiðið fer fram á Zoom. Kennsluinnlegg eru tekin upp og sett inn á námsumsjónarkerfið CANVAS fyrirfram. Vikulega eru umræðutímar (90 mín.) á netinu en í nokkur skipta í stofu og þá er einnig hægt að vera á neti. Nemendur kynna fræðilegt efni sem einstaklingar og ritgerð í hópastarfi einu sinni á misserinu.

Menntun allra í fjölmenningarsamfélagi: Kenningar og rannsóknir (MAL203F)

Hugmyndir um menntun allra, fjölmenningarmenntun og sérkennslu eru mikilvægir þættir í skilvirkum skólum með fjölbreyttum nemendahópum.

Megintilgangur námskeiðsins er að gefa nemendum kost á að dýpka þekkingu sína og skilning á rannsóknum og kenningum á sviði menntunar allra og fjölmenningarfræða á Íslandi og í öðrum löndum.

Fjallað verður um rannsóknir og kenningar er varða jaðarsetningu barna og ungmenna í skólakerfinu út frá hugmyndum um jafnræði, jafnrétti og mannréttindi. Ennfremur verður fjallað um menntun allra og fjölmenningarlega menntun í sögulegu og alþjóðlegu samhengi, stöðu minnihlutahópa og stöðu flóttafólks.

Hugtakið samtvinnun (e. intersectionality) dregur athygli að því að þegar breytur eins og kynþáttur, tungumál, trú, þjóðerni, fötlun, kynhneigð mætast, hafa þær margfeldisáhrif á stöðu nemenda.

Hegðun og tilfinningar barna: Áskoranir og úrræði (MAL003F)

Markmiðið með námskeiðinu er að gefa þátttakendum kost á að kynnast völdum þáttum, bæði fræðilegum og hagnýtum, sem auðvelda almennum kennurum og sérkennurum að skilja, meta og bregðast við þörfum nemenda sem eiga við hegðunar- og/eða tilfinningavanda að etja. Fjallað verður um aðferðir við skimun og mat, áhrifaþætti og algengi mismunandi hegðunar- og/eða tilfinningalegra erfiðleika, s.s. mótþróa, þunglyndis og kvíða. Einnig verður fjallað um hegðunar- og/eða tilfinningalega erfiðleika nemenda með athyglisbrest með ofvirkni (ADHD) eða röskun á einhverfurófinu. Sérstök áhersla er á að auka færni þátttakenda í að sníða skólastarf og skólasamfélag betur að þörfum nemenda með hegðunar- og/eða tilfinningalega erfiðleika og veita kennurum og skólastjórnendum ráð um hvernig unnt er að gera slíkt og fjarlægja hindranir sem útiloka og einangra nemendur með slíkan vanda.

Nemendur hafi aflað sér grunnþekkingar á helstu hugtökum og sjónarhornum þroskasálfræði eða félagsvísinda á námsferli sínum áður en þeir sækja námskeiðið.  Reynsla af vinnu með börnum eða ungmennum æskileg.

Helstu efnisþættir

• Mismunandi skilgreiningar á hegðunar- og tilfinningaörðugleikum - alþjóðleg viðmið og flokkunarkerfi.
• Hegðunar- og tilfinningaörðugleikar í samfélagslegu samhengi.
• Helstu kenningar um hegðunar- og tilfinningaörðugleika barna og unglinga (conceptual models).
• Viðbrögð skólasamfélagsins; nemendasýn og skólastefna - skóli án aðgreiningar, sérdeildir eða sérskólar? Ólík sjónarhorn við að skilgreina vandann.
• Sértæk úrræði innan skólasamfélagsins og fræðilegur bakgrunnur þeirra.
• Mismunandi aðferðir við virknimat (functional behavioral assessment) til að ákvarða hvaða þættir ýta undir hegðunar- og/eða tilfinningalega erfiðleika nemenda.
• Gerð stuðningsáætlunar með margvíslegum aðferðum til að fyrirbyggja erfiða hegðun eða vanlíðan, kenna og styrkja viðeigandi hegðun og bregðast þannig við erfiðri hegðun þannig að dragi úr henni með tímanum og nemendum líði betur.
• Aðferðir til að auka félagsfærni og sjálfstæð vinnubrögð nemenda með hegðunar- og/eða tilfinningalega erfiðleika.

Vinnulag
Í staðlotum verða fyrirlestrar auk verkefnatíma. Á kennsluvefnum Canvas verða birtar hljóðglærur og kennslubréf, og þar fara fram umræður úr völdum efnisþáttum. Námskeiðið er kennt með fjarnámssniði en mætingarskylda er í staðlotur. Námsmat er að mestu leyti fólgið í hópverkefnum. 

Kenningar í félagsfræði og heimspeki menntunar (MVS101F)

Í þessu námskeiði eru ræddar ýmsar áhrifamiklar kenningar á sviði félagfræði og heimspeki menntunar og þær settar í samhengi við álitamál í samfélaginu hversu sinni svo sem kynjajafnrétti, fjölmenningu, stéttaskiptingu, uppeldishætti, kennslufræði, lýðræði og skóla án aðgreiningar.

Á fyrri hluta misseris er röð fyrirlestra og umræðutímar. 

Á seinni hluta misseris vinna nemendur tiltölulega sjálfstæð verkefni í hópum og fá leiðsögn um notkun kenninga við mótun rannsóknaráætlana eða þróunarverkefna á sviði kennslu eða uppeldisfræða.

Menntunarfræði yngri barna (KME109F)

Á námskeiðinu verður fjallað um sýn á börn, rannsóknir á námi þeirra og þá hugmyndafræði sem þær byggja á og athyglinni beint að ýmsum áherslum og álitamálum á sviðinu. Kynntar verða innlendar og erlendar rannsóknir og kenningar á eftirfarandi sviðum: 

• Sýn á börn og nám í nútíma samfélagi: Fjallað verður um grundvallarhugmyndir um nám barna og hvernig þeim eru skapaðar námsaðstæður í skólum þar sem þátttaka, valdefling, lýðræði og vellíðan eru í brennidepli.
• Félagslegur raunveruleiki barna og áhrif  hans á virka þátttöku þeirra í skólastarfi, m.a. jafnrétti í víðum skilningi, foreldrasamskipti, tækni í lífi barna. 
• Þróun náms, skipulag námsumhverfis og fjölbreyttar leiðir til að meta nám ungra barna sem snerta meðal annars námssvið í leik- og grunnskóla.

Vinnulag:
Mætingarskylda er í tveimur staðlotum. Vikulegar kennslustundir eru yfir önnina þar sem nemendur geta valið mismunandi tíma dagsins í kennslustofu eða á neti (kennt er á þriðjudögum.).

Kennsla verður í formi fyrirlestra, umræðna og verkefna sem nemendur kynna og ræða. Nemendur athuga hvernig nýta má kenningar og niðurstöður rannsókna í skólastarfi. Þeir velja sér afmarkað svið til að dýpka þekkingu sína á með því að kynna sér niðurstöður rannsókna og starf á vettvangi. Dæmi um viðfangsefni eru: Mat í skólastarfi, margbreytilegur barnahópur (svo sem menningarlæsi, kynjagervi, fjölmenning) ákveðið námssvið, leik og námssamfélag barna, foreldrasamstarf, læsi, samfella í námi barna og skapandi starf.

Rannsóknir með börnum og ungmennum (KME201F)

Í námskeiðinu verður fjallað um eigindlegar rannsóknaraðferðir með sérstakri áherslu á að fá fram sjónarmið barna og ungmenna. Kynnt verða algeng rannsóknarsnið eigindlegra rannsókna, aðferðir við öflun gagna og greiningu þeirra, og fjallað um ritun og framsetningu niðurstaðna. Nemendur fá þjálfun í að beita algengum aðferðum rannsókna m.a., vettvangsathugunum, viðtölum og heimildaathugunum og gera heildstæða rannsóknaræfingu. Fjallað er um rannsóknir með börnum og ungmennum, þ.e. rannsóknir þar sem þátttakendur eru börn, ungmenni og aðrir sem eiga hættu á að vera jaðarsettir í samfélaginu. Gengið verður út frá Sáttmála Sameinuðu þjóðanna um réttindi barna til að hafa áhrif á eigið líf og félagsvísindalegum rannsóknum á bernskunni þar sem litið er á barnæsku sem afmarkað rannsóknarefni. Einnig verður byggt á félags- menningarkenningum og síðtímahugmyndum um börn sem sterk og hæf með eigið sjónarhorn á veröldina og réttindi þeirra sem borgara virt. 

Í umfjöllun námskeiðs verður velt upp álitamálum sem upp koma þegar börn og/eða ungmenni eru þátttakendur í rannsóknum. Fjallað verður m.a. um hugmyndafræði, siðferðislega þætti og áhersla lögð á ýmsar aðferðir sem nota má í rannsóknum með börnum. Nemendur vinna eigin rannsókn og fá tækifæri til að glíma við fjölbreyttar aðferðir.

Inngangur að megindlegum rannsóknaraðferðum (MVS213F, MVS212F, KME211F)

Markmiðið er að nemendur

• hafi innsýn í megindlega aðferðafræði á sviði rannsókna í uppeldis- og menntunarfræði
• þekki helstu rannsóknaraðferðir og hugtök sem þeim tengjast
• geti beitt algengum rannsóknaraðferðum og þannig aflað gagna, unnið úr þeim og túlkað á agaðan og viðurkenndan hátt
• séu færir um að rýna í rannsóknir og nýta sér niðurstöður þeirra
• hafi tileinkað sér rannsakandi hugarfar og gagnrýna hugsun

Kynnt verða algeng rannsóknarsnið megindlegra rannsókna, aðferðir við öflun gagna og greiningu þeirra, og fjallað um ritun og framsetningu niðurstaðna.  Nemendur nota tölvuforrit til að reikna algenga tölfræðistuðla og halda utan um og vinna úr gögnum. Sérstök áhersla verður lögð á þjálfun í túlkun matsniðurstaðna sem líklegt er að verði á vegi þeirra hópa sem taka námskeiðið.

Fyrirlestrar á vef, umræður og verkefni. Námskeiðið er kennt vikulega en fyrirlestrar verða eingöngu á vef. Verkefnatíma verða ekki teknir upp. Ekki er mætingarskylda í námskeiðið en nemendur eru hvattir til að mæta í kennslustundir.

Nemendur verða að hafa Jamovi (sjá nýjustu útgáfu á https://www.jamovi.org) uppsetta á fartölvum sem þeir mæta með í kennslustundir. 

Lesefni: Kaflar 1-11 í Navarro DJ and Foxcroft DR (2019). Learning statistics with jamovi: a tutorial for psychology students and other beginners. (Version 0.70). DOI: 10.24384/hgc3-7p15. Rafræn ókeypis kennslubók sem hala má niður á síðunni https://www.learnstatswithjamovi.com.

Inngangur að eigindlegum rannsóknaraðferðum (MVS213F, MVS212F, KME211F)

Fjallað verður um ólíkar rannsóknarstefnur og tengsl þeirra við uppbyggingu og útfærslu rannsókna. Einnig um siðfræði vísinda með áherslu á hagnýt atriði og um gæðahugtök, s.s. réttmæti, trúverðugleika og ólíka sýn á þessi hugtök. Í námskeiðinu beinist athyglin að eigindlegum aðferðum. Kynnt verða algeng rannsóknarsnið eigindlegra rannsókna, aðferðir við öflun gagna og greiningu þeirra, og fjallað um ritun og framsetningu niðurstaðna. Nemar fá nokkra þjálfun í að beita algengum aðferðum rannsókna m.a. vettvangsathugunum, viðtölum og heimildaathugunum. Þá vinna nemar með öflun, skráningu, flokkun, greiningu og túlkun gagna, og með framsetningu þeirra og gera heildstæða rannsóknaræfingu.

Fyrirlestrar, umræður og verkefni. Skyldumæting er í staðlotum.

Skólastarf og rannsóknir (MVS213F, MVS212F, KME211F)

Fjallað verður um innlendar og erlendar rannsóknir um nám og kennslu og greint hvernig þær geta stutt við þróun kennsluhátta og skipulag námsumhverfis. Rýnt verður í ólíkar rannsóknarstefnur og tengsl þeirra við rannsóknaraðferðir.

Matstæki sem skólum bjóðast, meðal annars á vegum Menntamálastofnunar, verða kynnt og rædd á námskeiðinu. Þar má nefna HLJÓM-2 fyrir leikskóla, Lesskimun fyrir fyrsta bekk, önnur lesskimunarpróf, mælaborðið Lesfimi og Matsferil sem er nýtt tæki í þróun hjá stofnuninni.

Einnig verða skoðaðar alþjóðlegar kannanir svo  sem PISA fyrir 10. bekkinga og TALIS sem er könnun meðal kennara.

Námskeiðið á að vera hagnýtt og nýtast kennurum í daglegu starfi.

Vinnulag
Haldnir verða fyrirlestrar, málstofur og umræðutímar. Nemendur taka þátt í athugunum og æfa sig í að lesa og túlka niðurstöður rannsókna sem styðja þá í kennarastarfi.

Fyrir hverja er þetta námskeið?
Námskeiðið er einkum ætlað nemendum í leik- og grunnskólakennaranámi sem valið hafa MT-námsleiðir.

Fræði og starf á vettvangi I (LSS303F)

Markmið
Að nemendur öðlist þekkingu á þáttum sem hafa áhrif á þróun fagmennsku og eigin starfskenningu, þjálfi sig í að beita aðferðum starfendarannsókna við að rýna í eigið starf og stuðla að faglegri þróun á vettvangi.

Viðfangsefni
Í námskeiðinu verður fjallað um hugmyndafræði starfendarannsókna og þýðingu þeirra fyrir þróun skólastarfs. Stuðst er við rannsóknir sem sýna að með þátttöku í starfendarannsókn fá kennarar tækifæri til að ígrunda starf sitt og styrkja sig faglega. Með það að leiðarljósi kynna nemendur sér gildi og aðferðir starfendarannsókna ásamt því að vinna að rannsókn á eigin starfi, í samstarfi við samnemendur, háskólakennara og leiðsagnarkennara á vettvangi.

Á vettvangi rýna nemendur í eigið starf, þekkingu, gildi og skoðanir sem liggja þar að baki. Nemendur velja viðfangsefni sem þeir vilja beina sjónum sínum að, lesa fræðigreinar því tengdar, móta spurningar og setja fram áætlun um framkvæmd. Til þess ígrunda þeir þá faglegu þekkingu sem þeir hafa öðlast í námi sínu ásamt reynslu sinni af vettvangi leikskóla. Samhliða ferlinu safna þeir gögnum sem nýtast til að rýna í og greina eigin starfshætti, með það að markmiði að þá megi þróa.

Nemendur halda rannsóknardagbók, rýna í eigin athafnir og þá hugmyndafræði sem þær athafnir byggja á, ásamt því að setja fram drög að eigin starfskenningu. Í lok námskeiðs gera nemendur grein fyrir vinnu sinni á vettvangi í málstofu. 

Vettvangsnám
Vettvangsnámið dreifist yfir allt misserið, frá miðjum ágúst og fram í desember. Gert er ráð fyrir reglulegri mætingu á Menntavísindasvið - sjá nánar í náms-og kennsluáætlun námskeiðs.

Vinnulag
Nemendur mæta í staðbundna tíma í háskóla samkvæmt námsáætlun, þar sem markmiðið er að þeir fylgist að í gegnum ferlið og styðji hvern annan jafnt og þétt í framvindu rannsóknar sinnar á vettvangi. Í staðbundnum tímum verða tekin fyrir viðfangsefni sem tengd eru áherslum og ferli námskeiðsins hverju sinni; nemendur ræða og ígrunda þær áskoranir sem þeir standa frammi fyrir á vettvangi, greina þau tækifæri sem þeir sjá til faglegrar þróunar og leita leiða til lausna. Nemendur skila niðurstöðum í formi rannsóknardagbókar og málstofukynninga, þar sem ferlið er ígrundað í ljósi eigin starfskenningar og þeirrar þróunar sem átt hefur sér stað.

Skyldumæting er í áfangann. Nemendur sem búa á þessum svæðum: Höfuðborgarsvæðið - Akranes - Borgarbyggð - Árborg - Suðurnes, mæta í staðbundna tíma í háskóla (miðvikudaga f.h.) en þeir sem búa utan þess svæðis (meira en klukkutíma akstursfjarlægð) taka þátt í rauntíma með aðstoð fjarfundabúnaðar. 

Fræði og starf á vettvangi II (LSS403F)

Markmið námskeiðs
Að nemendur öðlist þekkingu á þáttum sem hafa áhrif á þróun lærdómssamfélags í leikskóla, m.a. sameiginlegs náms barna, starfsfólks og foreldra. Þjálfi sig í að beita aðferðum starfendarannsókna við að vera í faglegri forystu í leikskóla.

Viðfangsefni og vinnulag
Fjallað verður um leiðandi hlutverk og ábyrgð leikskólakennara við þróun lærdómssamfélags leikskóla. Meðal þeirra viðfangsefna sem tekin verða til umfjöllunar eru fagleg forysta, lærdómssamfélag, ásamt gildi starfendarannsókna við að rýna í og þróa starf og starfshætti í leikskóla. Í því samhengi velja nemendur viðfangsefni til innleiðingar, lesa fræðigreinar tengdar viðfangsefninu, móta spurningar og setja fram áætlun um skipulag framkvæmdar á vettvangi.

Á vettvangi eru nemendur í faglegri forystu við framkvæmd starfendarannsóknar, með þátttöku samstarfsfólks, foreldra og barna, eftir því sem við á. Á námskeiðinu halda nemendur áfram vinnu við starfendarannsókn sem þeir hófu í Fræði og starf I.

Vettvangsnám
Vettvangsnámið dreifist yfir all skólaárið, frá miðjum ágúst og fram í miðjan maí. Gert er ráð fyrir að nemar mæti að jafnaði einn dag í viku í vinnu á Menntavísindasviði.

Vinnulag
Gert er ráð fyrir að nemendur séu starfandi í leikskóla og að vettvangshluti námskeiðsins fari fram þar, undir handleiðslu leikskólakennara á vettvangi. Nemendur mæta reglulega í staðbundna tíma í háskóla samkvæmt námskeiðsáætlun, þar sem þeir fylgjast að í gegnum ferli starfendarannsókna og styðja hvern annan. Þá verða tekin fyrir viðfangsefni sem tengd eru áherslum námskeiðsins hverju sinni ásamt því að nemendur ígrunda og fjalla um innleiðingarferlið og áskoranir á vettvangi. Niðurstöðum er skilað í formi rannsóknardagbókar og málstofukynninga þar sem ferlið er ígrundað í ljósi eigin starfskenningar og faglegrar forystu. 

Skyldumæting er í áfangann. Nemendur sem búa innan eftirtalinna svæða: Höfuðborgarsvæði - Akranes – Árborg - Suðurnes, mæta einu sinni í viku í staðbundna tíma (miðvikudaga f.h) en þeir sem búa utan þess svæðis taka þátt í námskeiðsvinnu í rauntíma með aðstoð fjarfundabúnaðar.

Mentor í Spretti (GKY001M)

Í námskeiðinu felast verkefni nemenda í  að vera mentor fyrir þátttakendur á framhaldsskólastigi í verkefninu „Sprettur”. Mentorar sinna því mikilvæga starfi að styðja og hvetja ungmenni í námi og félagslífi. Hlutverk mentora er að skapa uppbyggjandi samband við þátttakendur, vera jákvæð fyrirmynd og taka þátt í sameiginlegum viðburðum skipulögðum í Spretti. Mentorhlutverkið snýst um tengslamyndun og samveru sem felur í sér skuldbindingu gagnvart ungmennunum sem mentor styður.  

Sprettur er verkefni sem styður við framhaldsskólanemendur með innflytjenda- eða flóttamannabakgrunn sem koma úr fjölskyldum þar sem fáir eða engir hafa háskólamenntun.  Nemendur í námskeiðinu eru mentorar þátttakenda og eru þeir tengdir saman með hliðsjón af sameiginlegu áhugasviði. Hver mentor ber ábyrgð á að styðja tvo þátttakendur. Mentorar skipuleggja samveru og verja þremur klukkustundum á mánuði (frá ágúst fram í maí) með þátttakendum í Spretti, þremur klukkustundum í mánuði í heimavinnuhópi og mæta í fimm málstofur sem dreifast yfir skólaárið. Nemendur skila dagbókarfærslum á Canvas í nóvember og mars. Dagbókarfærslur byggjast á lesefni og hugleiðingum nemenda um mentorstarfið. Námskeiðið er kennt á íslensku.  

 Nemendur sækja um þátttöku á námskeiðinu. Sjá rafrænt umsóknareyðublað.  Umsækjendur fara í viðtal og eru 15-20 nemendur valdir til þátttöku.   

Frekari upplýsingar um verkefnið „Sprettur” má nálgast hér: www.hi.is/sprettur 

Fjöltyngi og læsi (KME116F)

Námskeiðinu er ætlað að efla skilning og faglega þekkingu nemenda á þeim áhrifum sem fjöltyngi getur haft á þróun læsis. Fjallað verður um lestrarnám fjöltyngdra barna, sem tekur mið af ritkerfum tungumála þeirra, árangursríkar kennsluaðferðir í íslensku sem öðru máli fyrir nemendur á ólíkum aldri sem eru nýflutt til Íslands, en einnig með börnum sem eru fædd hér eða komu ung til landsins og þurfa gæðastuðning til námsárangurs. Fjallað verður um nýtt námsefni Íslenskur námsorðaforði og stigvaxandi fjölbreytni íslenskrar tungu: Námsefni og kennsluhættir með fjöltyngdum grunnskólanemendum, sem hlaut Vísinda- og nýsköpunarverðlaun HÍ í flokknum Samfélag vorið 2023. Námsefnið er styrkt Rannsóknasjóði HÍ, Markáætlun um tungu og tækni og Íslenskusjóðnum. Höfundar textanna, meistaranemar í ritlist, kynna þróun textagerðarinnar, þar sem orð af Lista yfir íslenskan námsorðaforða er komið fyrir og byggt á nýjum viðmiðum um íslenskt tungumál, frá einföldu til hins flóknara. 

Þá eru nemendur hvattir til að beita gagnrýninni hugsun, að byggja á eigin reynslu og að nýta sér inntak námskeiðsins á sínu sérsviði. Námskeiðinu er enn fremur ætlað að vera stökkpallur fyrir stöðuga þekkingarleit, byggða á nýjum hágæðarannsóknum hér á landi og erlendis, sem leiðir til sífelldrar endurskoðunar og framfara í kennsluháttum með fjöltyngdum börnum.

Vinnulag: Kennsla fer fram bæði í tímum og á vef námskeiðsins. Fyrirlestrar eru settir eru á vef námskeiðsins og nemendur taka þátt í umræðum í rauntíma og á vef.

Málþroski og þróun málnotkunar (KME104F)

Námskeiðinu er ætlað að efla skilning nemenda á þróun málþroska barna frá fæðingu og fram á unglingsár og á mikilvægum áhrifsþáttum á málþroska þeirra. Megin áhersla námskeiðsins er á að auka færni nemenda við að veita börnum árangursríka málörvun sem undirstöðu undir nám og lestur. Ennfremur eru nemendur hvattir til að tengja saman fræði og vettvang og máta viðfangsefnin við eigin reynslu. Áhersla er lögð á að nemendur kynnist íslenskum og erlendum rannsóknum á sviðinu og ígrundi hvaða lærdóm kennarar geta dregið af rannsóknaniðurstöðum um það hvers konar reynsla, uppeldi, samskipti og örvun heima og í skóla veita bestu forsendur fyrir góðan málþroska.

Meginumfjöllunarefni: Þróun málnotkunar í sögulegu samhengi, hvati, lífshættir og meðfæddir hæfileikar. Þróun málþroska frá fæðingu, hljóðþróun, þróun orðaforða, málfræði, og setningagerðar. Mikilvægi málörvunar heima og í skóla. Tengsl málþroska við annan þroska svo sem vitsmuna, félagsþroska og læsisþróun. Helstu frávik í máli og tali svo sem málþroskaröskun (DLD), framburðarfrávik og stam. Málþroski fjöl/tvítyngdra barna. Mikilvægi snemmtækrar íhlutunar og almennrar málörvunar. Mat á málþroska barna og margvísleg málörvun með það að meginmarkmiði að gefa börnum næg tækifæri til að efla málþroska sinn og til að verða öflugir málnotendur

Þróun stærðfræðihugmynda ungra barna (KME203F)

Markmið að nemendur:

• Þekki rannsóknir á stærðfræðilegri hugsun ungra barna og hugmyndum þeirra um stærðfræðileg fyrirbæri.
• Geri sér grein fyrir hverjar eru meginstoðir þeirrar stærðfræðilegu þekkingar sem nemendur þróa með sér fyrstu átta æviárin.
• Geti kannað stærðfræðilegar hugmyndir ungra barna með athugunarverkefnum og viðtölum.
• Séu færir um að nýta niðurstöður rannsókna á stærðfræðinámi ungra barna við skipulagningu skólastarfs í leikskóla og í fyrstu bekkjum grunnskóla.

Viðfangsefni:
Nemendur kynnast nýlegum rannsóknum á stærðfræðilegri hugsun ungra barna. Þeir kynna sér þróun þekkingar og skilnings barna á mismunandi inntaksþáttum stærðfræðinnar. Sjónum verður beint að því stærðfræðinámi sem fram fer fyrstu æviárin og sem er mikilvægur grunnur fyrir frekara nám á þessu sviði. Áhersla er á hvernig byggja má upp námsumhverfi þar sem nám fer fram í leik og daglegu starfi. Sérstaklega verður skoðað hvaða rannsóknaraðferðum er beitt við að kanna hugmyndir og skilning ungra barna. Nemendur prófa að framkvæma athuganir á stærðfræðilegum skilningi ungra barna og beita við það mismunandi aðferðum. Hugað verður að því hvernig nýta má rannsóknarniðurstöður til að skipuleggja þróunarstarf sem hefur það að markmiði að stærðfræðileg hugsun barna eflist.

Vinnulag:
Áhersla er lögð á að þróa námssamfélag sem allir taka virkan þátt í að móta. Hægt er að taka þátt á staðnum, með fjarfundabúnaði og á vefsvæði námskeiðsins. Haldnir verða fyrirlestrar, málstofur og umræðutímar. Nemar lesa fræðilega texta og leita svara við áleitnum spurningum um efnið. Þeir framkvæma rannsóknir, gera grein fyrir niðurstöðum og draga af þeim ályktanir. Þeir setja fram hugmyndir um hvernig byggja má upp og þróa námsumhverfi og stærðfræðikennslu fyrir ung börn.

Tengsl málþroska og læsis (KME204F)

Meginmarkmið námskeiðsins eru að gefa nemendum traustan fræðilegan grunn um tengsl málþroska og læsis á ýmsum stigum námsins: í leik-, grunn- og framhaldsskóla og að þeir efli færni sína í að beita árangursríkum kennsluaðferðum. Nemendur taki mið af þeim aldri sem hæfir sérsviði þeirra.

Meginumfjöllunarefnin eru:

• Læsi og forsendur lestrarnáms: lestrarkennsla, snemmtæk íhlutun og stuðningur við börn sem gengur illa að ná tökum á tæknilegri lestrarfærni.
• Hvernig málþroski og læsisþróun breytast samhliða aldri og aukinni alhliða námsfærni.
• Hvernig virkni í leik-, grunn- og framhaldsskóla er bæði markmið í öllu námi og leið til að efla málþroska.
• Hvað skynsamlegast er að gera þegar nemandi sýnir engan áhuga og/eða tómlæti (e. apathy) gagnvart lestri.
• Hvernig kennarar geta nýtt niðurstöður rannsókna til að fjölga tækifærum allra barna til að efla stöðugt málþroska sinn og læsisfærni.
• Hvernig hægt er að nýta hæfniviðmið við mat á málþroska og læsi barna

Kennsla fer fram bæði í tímum og á vef námskeiðsins. Fyrirlestrar eru settir eru á vef námskeiðsins og nemendur taka þátt í umræðum í rauntíma og á vef.

Gleðin í málinu: Árangursríkt leik- og grunnskólastarf (KME002F)

Tilgangur námskeiðsins er að þátttakendur efli þekkingu sína á mikilvægi málörvunar í leik og starfi með leik- og grunnskólabörnum. Þeir læri að beita árangursríkum aðferðum sem byggja á gleði og sköpun, styðja við aukinn málþroska og hvetja til virkrar málnotkunar barna.

Meginumfjöllunarefni eru: a) hvetjandi málumhverfi barna til aukinnar málnotkunar í daglegum aðstæðum b) ríkuleg gagnkvæm tjáskipti í leik barna, frjálsum og skipulögðum c) samveru- og lestrarstundir nýttar til eflingar orðaforða og samræðna þannig að öll börn taki þátt d) tónlist og söngur sem uppspretta eflingar málþroska barna e) leiklist sem tæki til aukinnar málnotkunar.

Vinnulag: Kennsla fer fram bæði í tímum og á vef námskeiðsins. Fyrirlestrar eru settir eru á vef námskeiðsins og nemendur taka þátt í umræðum í rauntíma og á vef.

Námskeiðið er vettvangs- og samstarfsmiðað og er gert ráð fyrir að þátttakendur myndi lærdómssamfélög. Í því felst að þátttakendur innan sama skóla eða milli skóla vinna sameiginlega að ákveðnum markmiðum sem þeir setja sér og viðhalda eftir að námskeiði lýkur. Þátttakendur fá tækifæri til að læra saman og styðja hver annan í að þróa starfshætti með börnum. Grunnhugmyndin er að þátttakendur líti á það sem sameiginlegt verkefni allra í skólasamfélaginu að styðja börn og hvetja til virkrar málnotkunar.

Þátttakendur halda leiðarbók, sem byggist á umfjöllun um hvert viðfangsefni, rýni í lesefni og eigið starf með börnum og ræða hvernig gengur að prófa leiðir sem kynntar eru á námskeiðinu. Auk þess taka þeir þátt í umræðum um valin umfjöllunarefni í tímum og á netinu.

Fyrir hverja er þetta námskeið?
Námskeiðið hentar öllum þeim sem vinna með börnum á aldrinum 1-7 ára. Námskeiðið er ætlað þeim sem starfa við leik- og grunnskóla, foreldrum og öðrum áhugasömum um málörvun barna. Námskeiðið gefur þátttakendum tækifæri til að afla sér góðrar grunnþekkingar á málþroska og helstu leiðum til að örva virka málnotkun barna. Námskeiðið gefur þannig góða undirstöðu fyrir fjölbreytt verkefni er varða málörvun barna almennt.

Lestur og lestrarkennsla: áherslur og þróun (KME206F)

Helstu viðfangsefni í námskeiðinu varða fimm meginþætti lestrarnáms: hljóðkerfis- og hljóðavitund, umskráningu, lesfimi, orðaforða og lesskilning/hlustunarskilning ásamt ritun, hjá byrjendum og lengra komnum. Lögð er áhersla á að skoða áhrifaríkar, raunprófaðar kennsluaðferðir sem efla sem best færni nemenda í völdum þáttum og þær metnar í ljósi rannsóknaniðurstaðna og fræðilegra kenninga um lestrarnám og lestrarkennslu. Skoðaðar verða kennslu- og matsaðferðir  í umskráningu/lesfimi og orðaforða/lesskilningi. Hugað verður að mikilvægum áhrifaþáttum í þróun umskráningar, lesfimi, orðaforða, lesskilnings  og ritunar og verður í því tilliti litið til náms- og kennsluaðferða.