Fjölmenningarsamfélag og skóli: Hugmyndafræði og rannsóknir (KME120F)

Fjallað verður um rannsóknir á sviði fjölmenningarfræða á Íslandi og í öðrum löndum, fjölmenningu í sögulegu og alþjóðlegu samhengi, búferlaflutninga, stöðu minnihlutahópa og stöðu flóttafólks. Einnig verður fjallað um viðhorf og fordóma, svo og aðgerðir stjórnvalda, mannréttindi, jafnrétti og lýðræði. Þá verður rætt um uppeldi í fjölmenningarlegu samfélagi og rannsóknir á stöðu barna og unglinga sem málfarslegra, menningarlegra og trúarlegra minnihlutahópa. Verkefni eru vettvangstengd og nemendur kynnast eigindlegum rannsóknaraðferðum við söfnun gagna á vettvangi og úrvinnslu þeirra.

Vinnulag:
Fyrirlestrar, samræða, mat og beiting fræða á tiltekin viðfangsefni, samstarf í hópum. 

Margbreytileiki og samfélag: Saga, siðfræði og viðhorf (UME103F)

Markmið: Markmið námskeiðsins er að nemendur öðlist skilning á margbreytileika samfélagsins, mikilvægi hans í menntunarlegu félagslegu tilliti, átti sig betur á stöðu einstaklinga og hópa sem þrýst er að jaðri samfélagsins. Einnig munu nemendur öðlast þekkingu á margvíslegum myndum, tilurð og afleiðingum útilokunar og stimplunar og kunna skil á afmörkuðum þáttum í sögu og siðfræði sem varða margbreytileika, félagslegan auð, útilokun og félagslegt réttlæti. Einnig verður lögð áhersla á að nemendur öðlist færni í að beita fræðilegum hugtökum á vettvangi og geti sett hugmyndir um fagmennsku og fagstétt í sögulegt og siðfræðilegt samhengi. Rík áhersla er á að nemendur geti ígrundað eigin viðhorf og vinnu í ljósi siðfræðilegra, félagsfræðilegra og menntunarfræðilegra hugtaka eins og sjálfræðis, virðingar, mannlegrar reisnar, trausts og umhyggju, félagslegt réttlæti og félagsleg mismunun, félagsauður og valdefling.

Viðfangsefni: Meginviðfangsefni námskeiðsins er margbreytileiki samfélagsins og staða jaðarhópa í skóla og samfélagi. Námskeiðið skiptist í þrjá hluta þar sem fyrstu tveir hlutarnir byggjast á fræðilegri umfjöllun um álitamál, sögu og siðfræði, en í þriðja hlutanum er gert ráð fyrir að nemendur beiti þeim fræðilegu undirstöðum sem lagðar hafa verið í fyrstu tveim hlutunum til að skoða vettvang, eigið starf og eigin viðhorf.

Sjálfbærnimenntun og forysta (UME001F)

Megintilgangur þessa námskeiðs er að veita þátttakendum tækifæri til að skilja sjálfbærni og sjálfbærnimenntun út frá sjónarhorni stofnana eða heilla kerfa. Kennslutímar og umræður á milli þeirra byggjast á upplýstri rökræðu. Unnin verða fá stærri verkefni og krafist virkrar þátttöku í umræðum, skipulagningu kennslustunda og því að leiða umræður. Námskeiðið er kennt á neti aðra hverja viku (til skiptis á íslensku/ensku). Krafist er að lágmarki 80% mætingar í kennslustundir og að öllum verkefnum (skilaverkefnum og þátttökuverkefnum) sé lokið með fullnægjandi hætti.

Þetta misseri (haust 2022) verður námskeiðið netnámskeið og kennt er annan hvern föstudag (annan föstudaginn á íslensku og hinn á ensku). Nemendur velja annan hvorn hópinn og fylgja honum svo alfarið. Íslenskumælandi hópurinn byrjar föstudaginn 2. september (svo aðra hverja viku), en enskumælandi hópurinn byrjar 9. september (og svo aðra hverja viku). Kennt er kl. 14.10–16.30. Nánari útfærsla og upplýsingar verða á Canvas.

Dæmi um viðfangefni:

• Formleg og óformleg sjálfbærnimenntun (t.d. á vinnustöðum)
• Forysta í vinnu með sjálfbærni (t.d. í heildstæðum breytingum og þróun í skóla eða í frístundastarfi)
• Tengsl náttúrufræði og sjálfbærni (t.d. út frá kerfisbundinni nálgun eða út frá grunndvallarsýn)
• Þróun dreifbýlis og sjálfbærni
• Mótun sameiginlegra gilda (t.d. í samfélagslegri ábyrgð fyrirtækja)
• Námskrárbreytingar

Sjálfboðaliðastarf: Verkefni tengd menntun og velferð (UME005M)

Í námskeiðinu er fjallað um sjálfboðaliðastarf og þær félagslegu, menntunarlegu og sálfræðilegu kenningar sem tengdar hafa verið við þessa tegund borgaralegrar þátttöku. Einnig er rætt um hvata að slíkri þátttöku og kynjamun í því sambandi. Loks er fjallað um mikilvæga þætti í skipulagi og uppbyggingu sjálfboðaliðastarfs sem eru til þess fallnir að þátttakendur upplifi tilgang með því að taka þátt og séu líklegri til frekari sjálfboðaliðaþátttöku í framtíðinni. Nemendur munu jafnframt fá tækifæri til að kynnast sjálfboðaliðastarfi af eigin raun og taka þátt í starfi hjá stofnunum og félagasamtökum sem veita fólki aðstoð með félagslegt jafnrétti og velferð að leiðarljósi.

Vinnulag: Fyrirlestrar, umræður og tímaverkefni í þrjú skipti á neti. Sjálfboðaliðastarf fyrir Rauða krossinn á vettvangi fer fram í sex skipti í 3 klst. í senn og þarf þátttaka að vera 100%.

Menntun og kyngervi: Orðræðan um drengi og stúlkur (UME004M)

Markmið: Markmið námskeiðsins er að nemar kynnist hugmyndum, kenningum  og rannsóknum um uppeldi og menntun í ljósi kynjafræðilegra sjónarmiða og hugtaksins kyngervi (gender).

Viðfangsefni. Unnið verður með hugtökin, kyngervi, kynjun, kynímyndir, staðalmyndir, kvenfrelsi, félagsleg mismunun, kynhlutverk, kynjablinda, tvíhyggja og valdatengsl. Fjallað verður um hvernig hugmyndir um menntun kynjanna hafa þróast sögulega, rýnt í orðræðuna um drengi og stúlkur og staðreyndir og gagnrýni á menntun og kynferði á öllum skólastigum. Sjónarmið félagslegar mótunarhyggju og eðlishyggju verða notuð til að útskýra mismunandi hugmyndir um kynjamismunun. Athyglinni verður beint sérstaklega að nýjum rannsóknum á sviðinu og fræðilegri nálgun mismunandi fræðimanna. Að síðustu verður athyglinni beint að íslenska skólakerfinu, stöðu drengja og stúlkna, leiðtogum og stjórnendum, námskrám og stöðu lögbundinnar jafnréttisfræðslu á öllum skólastigum. Lesnar verða nýjar íslenskar og erlendara rannsóknir á kyngervi og skólastarfi, t.d. rannsóknir á námsframmistöðu kynjanna, mismunandi hugmyndum stelpna og stráka um námsgreinar, námshæfni og námsval og hvernig skólar bregðast við kynjun skóla og samfélags.

Vinnulag
Námskeiðið er skipulagt sem staðnám, með möguleikum til fjarnáms ef þörf krefur. Námskeiðið byggist á fyrirlestrum, umræðum, málstofum, hópvinnu og verkefnavinnu.

Lýðræði, mannréttindi og borgaravitund barna og ungmenna (UME002F)

Í námskeiðinu er fjallað um lýðræði og mannréttindi og hvað það merkir að vera borgari í lýðræðissamfélagi á tímum hnattvæðingar. Rætt er um mikilvægi þess að borgarar skynji að þeir hafi tiltekinn rétt í samfélaginu en jafnframt ábyrgð og skyldur. Áhersla er lögð á fræðilega og stefnumótandi umræðu um borgaravitund (e. citizenship, civic engagement) bæði hér á landi og á alþjóðavísu. Þá er fjallað um lífsgildi og hvernig þau vísa ungu fólki veginn í hugsun og hegðun bæði sem einstaklingar og sem samborgarar í fjölmenningarlegu og síbreytilegu samfélagi nútímans. Einnig verður gerð grein fyrir rannsóknum um hlutverk heimila, skóla og félagasamtaka við að efla borgaravitund ungs fóks ásamt því að fjalla um tengsl borgaravitundar við mismunandi þroskaþætti og hæfni hjá börnum og ungmennum, svo sem samskipta- og fjölmenningarhæfni og siðferðiskennd.

ATH: Námskeiðið fer fram á Zoom. Kennsluinnlegg eru tekin upp og sett inn á námsumsjónarkerfið CANVAS fyrirfram. Vikulega eru umræðutímar (90 mín.) á netinu en í nokkur skipta í stofu og þá er einnig hægt að vera á neti. Nemendur kynna fræðilegt efni sem einstaklingar og ritgerð í hópastarfi einu sinni á misserinu.

Gagnrýnin hugsun og heimspekileg samræða (UME204F)

Markmið
Meginmarkmið námskeiðsins er að nemendur öðlist skilning á markmiðum og tilgangi þess að stunda heimspekilega rökræðu með börnum og fullorðnum. Að þeir hafi á valdi sínu grunnatriði í rökfræði og öðrum undirstöðuþáttum gagnrýninnar hugsunar. Einnig að nemendur kynnist hugmyndafræði barnaheimspekinnar, t.d. eins og hún hefur verið þróuð af Matthew Lipman. Hér skipta meginmáli hugmyndir hans um rannsóknarsamfélag og uppruni þeirrar hugmyndafræði í heimspeki bandarísku pragmatistanna Charles S. Peirce, Williams James, og Johns Dewey. Einnig að nemendur geti leitt heimspekilegar rökræður með hópi fólks með þeirri tækni sem hugmyndafræði barnaheimspekinnar felur í sér.

Viðfangsefni
Á námskeiðinu verður fjallað um rökræðuna sem kennsluaðferð og hugmyndafræði Matthews Lipman og annarra fræðimanna um tilgang og markmið þess að stunda heimspekilega rökræðu með börnum. Fjallað verður um tengsl íslenskra námskráa á mismunandi skólastigum við meginmarkmið heimspekilegrar samræðu, s.s. sjálfstæða hugsun, gagnrýna hugsun, skapandi hugsun, fordómaleysi, sjálfsþekkingu og undirbúning fyrir þátttöku í í lýðræðissamfélagi. Fjallað verður ítarlega um þessi hugtök eins og þau birtast í hugmyndafræði barnaheimspekinnar.

Sjálfbærnimenntun og nám (UME201F)

Meginmarkmið þessa námskeiðs er að veita þátttakendum tækifæri til að beina sjónum að námi, kennslu og frístundastarfi sem stuðlar að sjálfbærni. Kennslutímar og umræður á milli þeirra byggjast á upplýstri rökræðu. Unnin verða fá stærri verkefni og krafist virkrar þátttöku í umræðum, skipulagningu kennslustunda og því að leiða umræður. Námskeiðið er netnámskeið og krafist er 80% skyldumætingar samkvæmt kennsluáætlun.

Dæmi um viðfangsefni eru:

• Aðgerðastefna (e. activism) í námi og kennslu
• Staðtengt nám og reynslunám
• Breyting á hegðun
• Náttúrfræðinám, tækni og sjálfbærni
• Sköpun, þekkingarsköpun og félagsleg sjálfbærni
• Háskólanám og nám fullorðinna
• Formlegt og óformlegt nám
• Sjálfbærni sem námssvið í mótun

Trúarbrögð og lífsgildi í fjölmenningarsamfélagi (KME003M)

Námskeiðið miðar að því að nemendur dýpki þekkingu sína á stöðu og áhrifum trúarbragða í fjölmenningarsamfélagi. Fjallað verður um ýmsar kenningar er snerta trúarþörf og trúarreynslu mannsins, trúarlega sjálfsmynd og valda þætti nokkurra helstu trúarbragða heims. Einnig siði og venjur tengdar trúariðkun, einkum er haft geta áhrif á skólastarf. Þá verður fjallað um trúarbrögð og siðfræði, sameiginleg gildi ólíkra trúarbragða, stöðu trúarbragða, menningarleg og trúarleg átök sem eiga sér stað í dag og fordóma og misskilning tengdan trúarbrögðum. Nemendur velja sér trúarbrögð sem þeir dýpka þekkingu sína á, einkum með tilliti til þess að þau endurspegli vaxandi menningarlegan og trúarlegan fjölbreytileika hér á landi og vinna jafnframt vettvangstengd verkefni.

Vinnulag
Fyrirlestrar, samræður, mat og beiting fræða á tiltekin viðfangsefni, samstarf í hópum. Verkefni, m.a. vettvangstengt rannsóknarverkefni, og kynning í málstofum.

Áhættuhegðun og seigla ungmenna (UME206F)

Í námskeiðinu er lögð áhersla á umfjöllun um áhættuhegðun ungmenna (t.d. vímuefnaneyslu, frávikshegðun, brokkgenga skólagöngu) og seiglu þeirra í tengslum við ýmsa uppeldislega, félagslega og sálfræðilega þætti. Viðfangsefni eru m.a. samskiptahæfni, geðraskanir, kynheilbrigði og áföll. Fjallað er ítarlega um ýmis konar verndandi þætti og áhættuþætti og þátt heimila, skóla og tómstundastarfs í að stuðla að velferð ungmenna. Kynntar eru bæði innlendar og erlendar rannsóknir á fræðasviðinu. Sérstök áhersla er á rannsóknir sem skoða tengsl ýmissa þroskaþátta og áhættuhegðunar. Verkefni í námskeiðinu miða að því að leita eftir sýn ungs fólks á áhættuþætti í lífi sínu.

Athugið: Hægt er að taka námskeiðið í fjarnámi. Kennsluinnlegg eru almennt tekin upp og sett inn á námsumsjónarkerfið CANVAS fyrirfram en ef kennsla fer fram í rauntíma þá er hún tekin upp. Vikulega eru umræðutímar (90 mín.) þar sem nemendur geta valið milli þess að koma á staðinn eða vera með á netinu. Hið sama á við þegar ritgerðir eru kynntar einu sinni á önninni þá geta nemendur verið á staðnum eða með á netinu.

Kenningar og rannsóknir á skóla án aðgreiningar (KME213F)

Megintilgangur þessa námskeiðs er að gefa nemendum kost á að dýpka þekkingu sína og skilning á helstu kenningum og rannsóknum sem taka til skólastefnunnar „menntun fyrir alla“, framkvæmdar hennar í bekk og skólanum sem stofnun, á mismunandi skólastigum og tengsla hennar við samfélagið. M.a. verður fjallað á gagnrýninn hátt um ríkjandi menntastefnu stjórnvalda hér, í nágrannalöndum og á alþjóðlegum vettvangi, styrk og veikleika í framkvæmd stefnunnar og viðhorf foreldra, nemenda, kennara og fræðimanna til hennar.

Stefna um menntun fyrir alla fjallar um lýðræðisuppeldi, mannréttindi og fullgilda virka þátttöku nemenda og starfsfólks skóla sem leitast við að veita sérhverjum nemanda góða menntun. Samkvæmt henni er sérstakur gaumur gefinn að námi og félagslegri þátttöku nemenda sem kunna að standa höllum fæti í skóla og skólasamfélagi, bráðgerum nemendum, nemendum sem af félagslegum, menningarlegum eða trúarlegum orsökum, eða vegna hegðunar og atgervis, teljast hafa sérþarfir og vera hætt við að einangrast og útilokast í skóla og skólasamfélagi. Þessi skólastefna er umdeild bæði í fræðasamfélaginu og meðal foreldra og kennara - auk þess sem hún virðist hafa mismunandi merkingu á ólíkum skólastigum og í mismunandi samfélögum. Gagnrýnin fræðileg umfjöllun um mótsagnir tengdar framkvæmd, stefnu og rannsóknum eru þungamiðja námskeiðsins.

Viðfangsefni:
Fjallað verður um læknisfræði- og sálfræðileg sjónarhorn sem lögðu grunn að sérkennslufræðum, félagsfræðileg viðbrögð við þeim, námskrár í skóla án aðgreiningar, umbótastefnu í skólum og gagnrýni á þetta frá sjónarhóli fötlunarfræða/fjölmenningarfræða. Lykilhugtök svo sem fötlun, sérþarfir, sérkennsla, sjálfsímynd, mannréttindi, félagslega þátttaka, félagslegt auðmagn og skólalýðræði verða í brennidepli og þau nýtt við að greina nám, kennslu og skipulag við vinnu með einstaklinga, hópa, í skólanum sem stofnun og við skipulag skólakerfa. Ríkjandi menntastefna og orðræða um skóla án aðgreiningar verður tekin til gagnrýninnar umfjöllunar. Leitað verður í smiðju nokkurra helstu kenningasmiða um efnið frá ofanverðri 20. öld fram til dagsins í dag. Loks kynnast nemendur úrvali nýlegra ísl. rannsókna.

Börn sem þurfa sérstakan stuðning í námi (KME119F)

Megintilgangur þessa námskeiðs er að þátttakendur þekki og skilji helstu kenningar, hugtök og nýlegar rannsóknir sem taka til áhættuþátta sem tengjast málþróun og læsi (lestrar og lesskilningi, stafsetningu og ritun) og samspil þessara þátta við nám og félagslegar aðstæður barna. Enn fremur að skilja mikilvægi mál- og boðskiptafærni í skólasamfélaginu. Þátttakendur kynnast og þjálfa sig í að beita kenningum og aðferðum snemmtækrar íhlutunar og fyrirbyggjandi kennslu við raunveruleg verkefni í skólum og leikskólum í vinnu með börnum í áhættuhópum. Loks kynnast þeir hlutverkum og starfsemi tengslastofnana og fagfólks sem þeir eru líklegir til að starfa með bæði innan skóla og utan hans.

Viðfangsefni:
Fjallað verður um hvernig mál og málþróun tengist námi og félagslegri þátttöku nemenda í áhættuhópum í skólasamfélaginu og hvernig koma má til móts við þarfir þeirra með því að beita viðeigandi þekkingu, kennsluháttum, þar með talið úrræðum altækrar hönnunar, bæði í kennslu og kennsluskipulagi. Meðal annars verður fjallað um tengsl málfrávika við einhverfu, ADHD, tvítyngi, námserfiðleika o.fl. Lögð er áhersla á úrræði sem efla nemendur í skólasamfélaginu og sem draga úr sérþörfum þeirra og efla þá í náminu, bæði í lestri, lesskilningi, ritun, stærðfræði og félagslegri þátttöku innan og utan skólans. Kynntar verða aðferðir við að finna börn í áhættuhópum, bæði í leikskólum og fyrstu bekkjum grunnskóla með áherslu á inngrip með aðferðum snemmtækrar íhlutunar (m.a. í mál- og tjáskiptavanda), fyrirbyggjandi kennslu og árangursríkum, sannreyndum kennsluaðferðum. Lögð er áhersla á heildræna sýn á nemandann og þarfir hans í samstarfi við foreldra og sérfræðinga.

Vinnulag:
Kennsla fer fram í formi fyrirlestra og umræðna, samhliða í rauntíma á Teams og í kennslustofu.  Margir gestafyrirlesarar koma með sérfræðileg innlegg í tvær staðbundnar lotur á önninni. Nemendur vinna einstaklingsverkefni, og hópverkefni þar sem lögð er áhersla og djúpan skilning á þörfum nemenda og úrræði við hæfi.

Mál og lestrarerfiðleikar (KME108F)

Markmið námskeiðsins er að nemendur kynnist helstu kenningum og rannsóknum á lestrarörðugleikum og geti lagt mat á þær. Skoði uppruna og tengsl lestrarörðugleika við mál- og taugasálfræðilega þætti og samspil við kennslu og kennsluaðferðir. 

Viðfangsefni: Farið verður ítarlega í kenningar um tengsl lestrar- og málerfiðleika, þróun lesturs og lestrarlíkön verða rædd. Fjallað verður um helstu birtingarform mál- og lestrarörðugleika, og þær afleiðingar sem slíkir erfiðleikar geta haft á sjálftraust einstaklingsins, nám og námsárangur. Fjallað verður um helstu rannsóknir og kenningar á orsökum og einkennum dyslexíu og lagt mat á skilgreiningar. Skoðað verður hvernig meta má stöðu barna í lestri með hliðsjón af fræðikenningum og hvernig hægt er að draga úr og fyrirbyggja lestrarerfiðleika með snemmtækri íhlutun og einstaklingsmiðaðri kennslu í leikskóla og fyrstu bekkjum grunnskóla. Nemendur hljóta þjálfun í að meta stöðu eins eða fleiri nemenda í lestri (í leikskóla, grunnskóla eða framhaldsskóla) með tilliti til umskráningar og lesskilnings, kynnast aðferðum við að skima í áhættuhópa og leggja mat á kennsluaðferðir og kennsluefni með hliðsjón af rannsóknum og fræðikenningum.

Vinnulag: Fyrirlestrar og ígrundun fræðitexta með þátttöku nemenda, umræður, vettvangsathuganir, kannanir, hópverkefni, einstaklingsverkefni.

Að mæta sérstökum námsþörfum barna með einhverfu eða önnur þroskafrávik (SKF019F)

Markmið námskeiðsins er að veita fagfólki tæki til að greina, skilja og styðja við nemendur með einhverfu og fjölskyldur þeirra á vettvangi menntunar. Námskeiðið mun fjalla um greiningarviðmið og margvíslegar gagnreyndar aðferðir til að bæta námsárangur. Námskeiðið mun fjalla um margvísleg sjónarhorn og leiðir til að skilja reynslu af einhverfu. Í heildina mun það efla hæfni starfsfólks til að auðvelda þátttöku nemenda sem greindir eru einhverfir í skóla án aðgreiningar.

Kennslufyrirkomulag: Staðbundin lota í lok ágúst. Skyldumæting er í þessa lotu. Yfir önnina er svo unnið jafnt og þétt í Moodle.
Kennslutungumál: Enska. Góð enskukunnátta er nauðsynleg þar sem öll kennsla og allt lesefni námskeiðsins er á ensku. Nemendur eru hvattir til að skila verkefnum á ensku en einnig verður mögulegt að skila verkefnum á íslensku.

Margbreytileiki og samfélag: Saga, siðfræði og viðhorf (UME103F)

Markmið: Markmið námskeiðsins er að nemendur öðlist skilning á margbreytileika samfélagsins, mikilvægi hans í menntunarlegu félagslegu tilliti, átti sig betur á stöðu einstaklinga og hópa sem þrýst er að jaðri samfélagsins. Einnig munu nemendur öðlast þekkingu á margvíslegum myndum, tilurð og afleiðingum útilokunar og stimplunar og kunna skil á afmörkuðum þáttum í sögu og siðfræði sem varða margbreytileika, félagslegan auð, útilokun og félagslegt réttlæti. Einnig verður lögð áhersla á að nemendur öðlist færni í að beita fræðilegum hugtökum á vettvangi og geti sett hugmyndir um fagmennsku og fagstétt í sögulegt og siðfræðilegt samhengi. Rík áhersla er á að nemendur geti ígrundað eigin viðhorf og vinnu í ljósi siðfræðilegra, félagsfræðilegra og menntunarfræðilegra hugtaka eins og sjálfræðis, virðingar, mannlegrar reisnar, trausts og umhyggju, félagslegt réttlæti og félagsleg mismunun, félagsauður og valdefling.

Viðfangsefni: Meginviðfangsefni námskeiðsins er margbreytileiki samfélagsins og staða jaðarhópa í skóla og samfélagi. Námskeiðið skiptist í þrjá hluta þar sem fyrstu tveir hlutarnir byggjast á fræðilegri umfjöllun um álitamál, sögu og siðfræði, en í þriðja hlutanum er gert ráð fyrir að nemendur beiti þeim fræðilegu undirstöðum sem lagðar hafa verið í fyrstu tveim hlutunum til að skoða vettvang, eigið starf og eigin viðhorf.

Barnavernd - hvað er börnum fyrir bestu? (KME118F)

Markmið námskeiðsins er að auka fræðilega þekkingu og hæfni sérkennara, starfsfólks leik- og grunnskóla og nema í tómstunda- eða uppeldis- og menntunarfræði til að efla hagsmunagæslu, vernd og stuðning við börn. Opinber barnavernd hefur löngum verið umdeild og átakasöm starfsemi sem margir forðast að skipta sér af í lengstu lög. Hugmyndinni um réttindi barna hefur vaxið ásmegin og ýmis nýmæli fylgt í kjölfarið. Breytingar og afleiðingar sem þeim tengjast fyrir starf þeirra sem koma að vinnu með börnum og barnavernd í víðum skilningi orðsins verða teknar til athugunar.

Viðfangsefni:
Fjallað erum bernskufræði, stuðning og afskipti af uppeldi og forsjá foreldra og um óviðunandi aðbúð barna, ofbeldi gagnvart börnum og álitamál sem þessu tengjast. Kynnt eru réttindi og skyldur starfsmanna, staða barna, unglinga og forsjáraðila og lög og reglugerðir sem þetta varðar. Fjallað er um efa og hindranir, sem margir glíma við, er grunur leikur á að velferð barns eða unglings sé í hættu, um mat á aðstæðum, ákvarðanir, úrræði og rétt viðbrögð við grun, þegar svo stendur á. Fjallað er um hlut fagmanna í því að sinna uppeldis- og umhyggjuhlutverki sínu. Rætt er um börn og fjölskyldur sem standa félagslega höllum fæti með það að markmiði að varpa ljósi á stöðu þeirra og hvernig hana má rétta. Auk þess verður fjallað um þverfaglega teymisvinnu.

Vinnulag:
Kennsla er í formi fyrirlestra í tveimur staðlotum, umræðu innan námshópa yfir önnina og verkefnavinnu. Viðvera í staðloturm er skylda og því forsenda þess að taka þátt í námskeiðinu. Áhersla er á sjálfstæða vinnu nemenda. Nemendur þurfa að skipuleggja lestur sinn og þannig kynna sér efnið sem kennari leggur fram. Krafa er gerð til nemenda að þeir deili þekkingu sinni með nemendum og eigi í reglulegum samskiptum við aðra nemendur.

Kenningar og rannsóknir á skóla án aðgreiningar (KME213F)

Megintilgangur þessa námskeiðs er að gefa nemendum kost á að dýpka þekkingu sína og skilning á helstu kenningum og rannsóknum sem taka til skólastefnunnar „menntun fyrir alla“, framkvæmdar hennar í bekk og skólanum sem stofnun, á mismunandi skólastigum og tengsla hennar við samfélagið. M.a. verður fjallað á gagnrýninn hátt um ríkjandi menntastefnu stjórnvalda hér, í nágrannalöndum og á alþjóðlegum vettvangi, styrk og veikleika í framkvæmd stefnunnar og viðhorf foreldra, nemenda, kennara og fræðimanna til hennar.

Stefna um menntun fyrir alla fjallar um lýðræðisuppeldi, mannréttindi og fullgilda virka þátttöku nemenda og starfsfólks skóla sem leitast við að veita sérhverjum nemanda góða menntun. Samkvæmt henni er sérstakur gaumur gefinn að námi og félagslegri þátttöku nemenda sem kunna að standa höllum fæti í skóla og skólasamfélagi, bráðgerum nemendum, nemendum sem af félagslegum, menningarlegum eða trúarlegum orsökum, eða vegna hegðunar og atgervis, teljast hafa sérþarfir og vera hætt við að einangrast og útilokast í skóla og skólasamfélagi. Þessi skólastefna er umdeild bæði í fræðasamfélaginu og meðal foreldra og kennara - auk þess sem hún virðist hafa mismunandi merkingu á ólíkum skólastigum og í mismunandi samfélögum. Gagnrýnin fræðileg umfjöllun um mótsagnir tengdar framkvæmd, stefnu og rannsóknum eru þungamiðja námskeiðsins.

Viðfangsefni:
Fjallað verður um læknisfræði- og sálfræðileg sjónarhorn sem lögðu grunn að sérkennslufræðum, félagsfræðileg viðbrögð við þeim, námskrár í skóla án aðgreiningar, umbótastefnu í skólum og gagnrýni á þetta frá sjónarhóli fötlunarfræða/fjölmenningarfræða. Lykilhugtök svo sem fötlun, sérþarfir, sérkennsla, sjálfsímynd, mannréttindi, félagslega þátttaka, félagslegt auðmagn og skólalýðræði verða í brennidepli og þau nýtt við að greina nám, kennslu og skipulag við vinnu með einstaklinga, hópa, í skólanum sem stofnun og við skipulag skólakerfa. Ríkjandi menntastefna og orðræða um skóla án aðgreiningar verður tekin til gagnrýninnar umfjöllunar. Leitað verður í smiðju nokkurra helstu kenningasmiða um efnið frá ofanverðri 20. öld fram til dagsins í dag. Loks kynnast nemendur úrvali nýlegra ísl. rannsókna.

Kennslufræði og skóli margbreytileikans (UME205F)

Tilgangur námskeiðsins er að þátttakendur kynnist og geti beitt aðferðum við að skipuleggja, kenna og meta nám og kennslu í fjölbreyttum nemendahópum. Lögð er áhersla á að þeir þekki valdar rannsóknir, helstu hugtök og hugmyndir um skóla margbreytileikans (fjölmenningarlegan skóla og skóla án aðgreiningar). Í lok námskeiðsins eiga þátttakendur að þekkja rannsóknir um nám og kennslu á sviðinu, vera færir um að útbúa og fylgja eftir hóp og/eða einstaklingsnámskrá fyrir fjölbreytta hópa og einstaklinga, hafa öðlast hæfni til að laga námskrá að þörfum einstaklinga og hópa þannig að þörfum allra nemenda sé sinnt, geta skipulagt nám og kennslu fyrir fjölbreytta nemendahópa og einstaklinga, geta beitt kennsluaðferðum og námsmati sem henta fjölbreyttum nemendahópum, geta unnið með foreldrum og sérfræðingum sem tengjast skólastarfinu og eða einstökum nemendum.

Viðfangsefni:
Fjallað verður um hugmyndir um félagslegt réttlæti, jafnrétti, þátttöku og lýðræði, og um hugmyndafræði fjölmenningarlegrar menntunar, skóla án aðgreiningar, tví- og fjöltyngi o. fl. Einnig er fjallað um rannsóknir og kennslufræði sem tengjast skóla margbreytileikans (fjölmenningarlegum skóla og skóla án aðgreiningar).
Þátttakendur kynnast mismunandi vinnubrögðum í skóla margbreytileikans. Lögð er áhersla á gerð námskrár og áætlana þar sem tekið er mið af þörfum allra nemenda. Ýmsar aðferðir við öflun upplýsinga og mat á þörfum, stöðu og árangri nemenda eru kynntar. Þá er fjallað um kennsluhætti sem hafa reynst vel í fjölbreyttum nemendahópum, ásamt rannsóknum á sviði fjölmenningarlegrar menntunar og skóla án aðgreiningar. Komið verður inn á þætti svo sem samvirkt nám, gagnrýna og skapandi hugsun, kennslufræði með tví- og fjöltyngdum nemendahópum, námsefni og fleira. Loks er fjallað  um samstarf við foreldra og aðrar starfsstéttir er starfa við skóla eða tengjast einstaka nemendum og skólastarfi.

Vinnulag: Fyrirlestrar, samræða, mat og beiting fræða á tiltekin viðfangsefni, samstarf í hópum. Nemendur vinna vettvangstengd verkefni. Kennt er í staðlotum, nokkrum síðdegistímum og á vefnum (Canvas). Mikilvægt er að nemendur mæti í allar staðlotur.

Nemendur með sérþarfir í framhaldsskólum (KME212F)

Námskeiðið er valnámskeið og ætlað þeim sem eru í sérkennslu- eða framhaldsskólakennaranámi. Markmið námskeiðsins er að nemendur öðlist innsýn inn skipulag og framkvæmd stuðnings fyrir framhaldsskólanema sem eiga rétt á kennslu og sérstökum stuðning í námi í samræmi við metnar sérþarfir. Fjallað verður um kenningar og rannsóknir á sviði námsstuðnings og sérkennslu í framhaldsskólum með það fyrir augum að þátttakendur geti nýtt sér niðurstöður á skipulegan hátt. Áhersla er lögð á þverfaglega nálgun og samstarf. Nemendur kynnast þeirri stoðþjónustu sem er í boði innan framhaldsskóla til að styðja við nemendur með sérþarfir eða fötlun.

Menntun og menntastefnur í alþjóðlegu samhengi (STM207F)

Markmið námskeiðsins eru að nemendur geti greint yfirstandandi hræringar í þróun og framkvæmd menntastefnu í ýmsum löndum út frá ólíkum sjónarhornum, gagnrýnum kenningum og rannsóknum. Lögð er áhersla a að nemendur skilji merkingu og ólík form markaðsvæðingar í menntun, bæði varðandi þátttöku einkageirans (ytri markaðsvæðing) og kerfisbreytingar á opinbera menntageiranum (innri markaðsvæðing). Rýnt verður í hvernig stjórnarhættir (governance) og hlutverk skólastjórnenda, kennara, foreldra og nemenda í skólastarfi hafa mótast af þessum þáttum.

Fjallað er um menntakerfi og menntastefnur, tengsl við framkvæmd og möguleg áhrif þeirra á samfélagið, þ.m.t. á mismunandi nemendahópa eftir kynferði, stétt, búsetu, fötlun og uppruna. Til umfjöllunar eru alþjóðlegar rannsóknir á menntakerfum og lykilhugtök eins og gæði, val, stjórnun og skilvirkni.

Fyrirlestrar og samræða í vikulegum kennslustundum eða að fyrirlestrar verða birtir á námskeiðsvef og efni þeirra rætt í kennslustundum. Nokkir fyrirlesara kenna á ensku.  Nemendur vinna saman að beitingu fræðanna á tiltekin viðfangsefni. Námsmat samanstendur af fræðilegum ritgerðum og rannsóknarverkefnum sem nemendur kynna í málstofum. Hægt er að taka þátt í gegnum fjarfundarbúnað en lögð er áhersla á að nemendur séu á staðnum. 

Að ná tökum á lestrarerfiðleikum (SKF207F)

Markmið námskeiðsins er að nemendur öðlist fræðilega þekkingu og færni í að bera kennsl á, greina, meta og bregðast við vanda nemenda við að ná tökum á lestri, stafsetningu, lesskilningi og ritun.

Viðfangsefni: Fjallað er um fræðilega og hagnýta þætti tengda greiningu og skimun á lestrar-, stafsetningar- og lesskilningsörðugleikum með áherslu á málsálfræðilega nálgun, rannsóknir og kenningar. Þátttakendur kynnast helstu aðferðum við að skima fyrir lestrarerfiðleikum við upphaf grunnskólagöngu og beita snemmtækri íhlutun til að koma í veg fyrir fyrirsjáanlegan vanda og (mikla) seinkun í lestrarnámi. Nemar læra að meta áhættuþætti lestrarörðugleika hjá nemendum á yngsta- mið og unglingastigi og æfingu í að túlka niðurstöður og rökstyðja út frá fræðikenningum. Áhersla er lögð á að nemendur  tileinki sér sanneyndar kennsluaðferðir og kennsluskipulag sem gagnast nemendum með væga upp í alvarlega erfiðleika í lestri, vegi og meti kosti og galla kennsluskipulags og æfi sig í að útfæra kennslu fyrir nemendur með ólíkar þarfir. Í framhaldinu beita nemar þekkingu sinni með því að kenna barni með lestrarerfiðleika í 2 vikur hið minnsta. Leikskólakennaranemar vinna út frá áherslum snemmtækrar íhlutunar með það að markmiði að efla undirþætti bernskulæsis í leikskóla með viðeigandi kennsluháttum og kennsluaðferðum. Lögð er áhersla á að þátttakendur læri aðferðir við að miðla upplýsingum til foreldra, samkennara og annarra sérfræðinga með faglegum hætt ásamt ráðgjöf um lestur og lestrarkennslu.  Mikil áhersla er lögð á að nemendur kynni sér kennsluaðferðir, kennsluskipulag og stuðningskerfi sem gagnast í margbreytilegum nemendahópum í skóla án aðgreiningar, sem meðal annars byggist á hugmyndum um einstaklingsmiðað nám.

Vinnulag: Fyrirlestrar með tilheyrandi umræðum æfingaverkefni, hópvinna, einstaklingsvinna, og handleiðsla við gerð kennsluáætlana, framkvæmd kennslu og vinnu með nemendur og nemendahópa.

Verkefni: Þátttakendur skrifa tvö einstaklingsverkefni (skýrslur), sem byggjast á vettvangsvinnu og kennslu með rökstuðningi í fræðikenningar og rannsóknir (80%). Þá verður eitt hópverkefni (20%). Öll verkefnin má vinna út frá mismunandi skólastigum, leikskóla, grunnskóla eða framhaldsskóla.

Leiðsögn og samvinna (STM215F)

Tilgangur námskeiðsins er að nemendur öðlist þekkingu og skilning á leiðsögn og samvinnu í skólastarfi þar sem stefnt er að starfsmenntun kennara, skólaþróun og öflugu foreldrasamstarfi, og að þeir geti beitt þekkingunni í starfi. Nemendur kynnast helstu rannsóknum og kenningum um starfstengda leiðsögn, og er stefnt að því að þeir geti nýtt sér þær á gagnrýninn og markvissan hátt sem leiðsagnarkennarar nýrra kennara og leiðtogar í teymisvinnu, jafningjaleiðsögn og þverfaglegu samstarfi í hópum. Einnig er lögð áhersla á hlutverk kennara í foreldrasamstarfi og í því að efla tengsl heimila og skóla. Kynnast þeir helstu kenningum og rannsóknum á því sviði, og tengja þær við eigin reynslu í starfi. Nemendur vinna með æfingar og verkefni sem miða að því að efla samskiptahæfni þeirra, einkum hæfni í leiðtoga- og leiðsagnarhlutverki, og í faglegum samskiptum við samstarfsfólk og foreldra. 

Námskeið er kennt í fjarnámi með þremur staðbundnum lotum. Gert er ráð fyrir mætingu í staðbundnar lotur. Fyrirlestrar, umræður, einstaklings- og hópverkefni.

Hegðun og tilfinningar barna: Áskoranir og úrræði (SKF017F)

Markmiðið með námskeiðinu er að gefa þátttakendum kost á að kynnast völdum þáttum, bæði fræðilegum og hagnýtum, sem auðvelda almennum kennurum og sérkennurum að skilja, meta og bregðast við þörfum nemenda sem eiga við hegðunar- og/eða tilfinningavanda að etja. Fjallað verður um aðferðir við skimun og mat, áhrifaþætti og algengi mismunandi hegðunar- og/eða tilfinningalegra erfiðleika, s.s. mótþróa, þunglyndis og kvíða. Einnig verður fjallað um hegðunar- og/eða tilfinningalega erfiðleika nemenda með athyglisbrest með ofvirkni (ADHD) eða röskun á einhverfurófinu. Sérstök áhersla er á að auka færni þátttakenda í að sníða skólastarf og skólasamfélag betur að þörfum nemenda með hegðunar- og/eða tilfinningalega erfiðleika og veita kennurum og skólastjórnendum ráð um hvernig unnt er að gera slíkt og fjarlægja hindranir sem útiloka og einangra nemendur með slíkan vanda.

Nemendur hafi aflað sér grunnþekkingar á helstu hugtökum og sjónarhornum þroskasálfræði eða félagsvísinda á námsferli sínum áður en þeir sækja námskeiðið.  Reynsla af vinnu með börnum eða ungmennum æskileg.

Helstu efnisþættir

• Mismunandi skilgreiningar á hegðunar- og tilfinningaörðugleikum - alþjóðleg viðmið og flokkunarkerfi.
• Hegðunar- og tilfinningaörðugleikar í samfélagslegu samhengi.
• Helstu kenningar um hegðunar- og tilfinningaörðugleika barna og unglinga (conceptual models).
• Viðbrögð skólasamfélagsins; nemendasýn og skólastefna - skóli án aðgreiningar, sérdeildir eða sérskólar? Ólík sjónarhorn við að skilgreina vandann.
• Sértæk úrræði innan skólasamfélagsins og fræðilegur bakgrunnur þeirra.
• Mismunandi aðferðir við virknimat (functional behavioral assessment) til að ákvarða hvaða þættir ýta undir hegðunar- og/eða tilfinningalega erfiðleika nemenda.
• Gerð stuðningsáætlunar með margvíslegum aðferðum til að fyrirbyggja erfiða hegðun eða vanlíðan, kenna og styrkja viðeigandi hegðun og bregðast þannig við erfiðri hegðun þannig að dragi úr henni með tímanum og nemendum líði betur.
• Aðferðir til að auka félagsfærni og sjálfstæð vinnubrögð nemenda með hegðunar- og/eða tilfinningalega erfiðleika.

Vinnulag
Í staðlotum verða fyrirlestrar auk verkefnatíma. Á kennsluvefnum Canvas verða birtar hljóðglærur og kennslubréf, og þar fara fram umræður úr völdum efnisþáttum. Námskeiðið er kennt með fjarnámssniði en mætingarskylda er í staðlotur. Námsmat er að mestu leyti fólgið í hópverkefnum. 

Vettvangsnám í skólum (KME010F)

Viðfangsefni vettvangsnámsins er að kynna nemendum fyrir störfum sérkennara í leik-, grunn- eða framhaldsskólum. Nemendur sækja vettvangsnámið í valda skóla og starfa undir leiðsögn starfandi sérkennara og takast á við fjölbreytt verkefni. Þeir taka virkan þátt í störfum leiðbeinenda sinna í samræmi við kennsluáætlanir. Í vettvangsnáminu er miðað að því að nemendur kynnist starfi sérkennarans, skipulagi skólastarfs og framkvæmd sérkennslu. Vettvangsnámið er samtals 60 klukkustundir. Það getur farið fram á þremur til sex vikum eftir samkomulagi við leiðbeinanda. Auk þess gera nemendur dagbók. Námskeiðið er skylda fyrir nemendur sem ekki hafa leyfisbréf til kennslu. Aðrir nemendur geta sótt um að fá að taka námskeiðið

Kenningar í félagsfræði og heimspeki menntunar (MVS101F, MVS009F)

Í þessum kúrsi eru ræddar ýmsar áhrifamiklar kenningar á sviði félagfræði og heimspeki menntunar og þær settar í samhengi við álitamál í samfélaginu hversu sinni svo sem kynjajafnrétti, fjölmenningu, stéttaskiptingu, uppeldishætti, kennslufræði, lýðræði og skóla án aðgreiningar.

Á fyrri hluta misseris er röð fyrirlestra og umræðutímar. 

Á seinni hluta misseris vinna nemendur tiltölulega sjálfstæð verkefni í hópum og fá leiðsögn um notkun kenninga við mótun rannsóknaráætlana eða þróunarverkefna á sviði kennslu eða uppeldisfræða.

Kenningar um nám: Félagsleg og sálfræðileg sjónarhorn (MVS101F, MVS009F)

Markmið
Markmið námskeiðsins er þríþætt. Í fyrsta lagi, að nemendur fái innsýn í valdar námskenningar, einkum þær sem hafa haft áhrif á uppeldis- og skólastarf á okkar tímum. Í öðru lagi, að nemendur öðlist skilning á hvernig nýta megi kenningarnar í framkvæmd við uppeldi, kennslu og skipulagningu náms fyrir fólk á öllum aldri. Í þriðja lagi, að nemendur þekki til rannsókna á áhrifum mismunandi kennslunálgana og hverjar þeirra teljast gagnreyndar til að ná tilteknum námsmarkmiðum.   

Inntak / viðfangsefni

• Fjallað verður um nokkrar af meginkenningum um nám svo sem atferlishyggju (behaviourism), hugfræðilega nálgun (cognitive psychology) og félags- menningarkenningar (socio-cultural theories)
• Áhersla er lögð á helstu hugtök sem beitt er í ofangreindum kenningum og að þær geta byggt á ólíkum skilgreiningum á námi
• Nemendur lesa rannsóknargreinar þar sem þessum kenningum er beitt í uppeldis- og skólastarfi og þjálfast í að skilja notkun hugtaka og kenninga í rannsóknum á vettvangi
• Fjallað verður um hvað gerir aðferðir gagnreyndar (evidence-based) og hvernig er hægt velja viðeigandi og áhrifaríkar aðferðir til að stuðla að námi fjölbreytts hóps á ólíkum sviðum.
• Nemendur gera áætlun um námsferli á vettvangi uppeldis- og skólastarfs þar sem þeir beita viðeigandi kenningum að eigin vali og dýpka þar með þekkingu sína í einhverri af þeim kenningum sem fengist er við í námskeiðinu. Áhersla er lögð á tengsl áætlunar við rannsóknir og kenningar í verkefninu og að sama tíma sé hugað að hagnýtingu og útfærslu.

Barnavernd - hvað er börnum fyrir bestu? (KME118F)

Markmið námskeiðsins er að auka fræðilega þekkingu og hæfni sérkennara, starfsfólks leik- og grunnskóla og nema í tómstunda- eða uppeldis- og menntunarfræði til að efla hagsmunagæslu, vernd og stuðning við börn. Opinber barnavernd hefur löngum verið umdeild og átakasöm starfsemi sem margir forðast að skipta sér af í lengstu lög. Hugmyndinni um réttindi barna hefur vaxið ásmegin og ýmis nýmæli fylgt í kjölfarið. Breytingar og afleiðingar sem þeim tengjast fyrir starf þeirra sem koma að vinnu með börnum og barnavernd í víðum skilningi orðsins verða teknar til athugunar.

Viðfangsefni:
Fjallað erum bernskufræði, stuðning og afskipti af uppeldi og forsjá foreldra og um óviðunandi aðbúð barna, ofbeldi gagnvart börnum og álitamál sem þessu tengjast. Kynnt eru réttindi og skyldur starfsmanna, staða barna, unglinga og forsjáraðila og lög og reglugerðir sem þetta varðar. Fjallað er um efa og hindranir, sem margir glíma við, er grunur leikur á að velferð barns eða unglings sé í hættu, um mat á aðstæðum, ákvarðanir, úrræði og rétt viðbrögð við grun, þegar svo stendur á. Fjallað er um hlut fagmanna í því að sinna uppeldis- og umhyggjuhlutverki sínu. Rætt er um börn og fjölskyldur sem standa félagslega höllum fæti með það að markmiði að varpa ljósi á stöðu þeirra og hvernig hana má rétta. Auk þess verður fjallað um þverfaglega teymisvinnu.

Vinnulag:
Kennsla er í formi fyrirlestra í tveimur staðlotum, umræðu innan námshópa yfir önnina og verkefnavinnu. Viðvera í staðloturm er skylda og því forsenda þess að taka þátt í námskeiðinu. Áhersla er á sjálfstæða vinnu nemenda. Nemendur þurfa að skipuleggja lestur sinn og þannig kynna sér efnið sem kennari leggur fram. Krafa er gerð til nemenda að þeir deili þekkingu sinni með nemendum og eigi í reglulegum samskiptum við aðra nemendur.

Kenningar í félagsfræði og heimspeki menntunar (MVS101F)

Í þessum kúrsi eru ræddar ýmsar áhrifamiklar kenningar á sviði félagfræði og heimspeki menntunar og þær settar í samhengi við álitamál í samfélaginu hversu sinni svo sem kynjajafnrétti, fjölmenningu, stéttaskiptingu, uppeldishætti, kennslufræði, lýðræði og skóla án aðgreiningar.

Á fyrri hluta misseris er röð fyrirlestra og umræðutímar. 

Á seinni hluta misseris vinna nemendur tiltölulega sjálfstæð verkefni í hópum og fá leiðsögn um notkun kenninga við mótun rannsóknaráætlana eða þróunarverkefna á sviði kennslu eða uppeldisfræða.

Jákvæð sálfræði og velferð (UME102M)

Fræðilegur rammi námskeiðsins byggir á jákvæðri sálfræði. Fjallað verður um ólíkar kenningar um velfarnað og hamingju;  þætti eins og hugarfar, tilfinningar, sjálfstjórn, sjálfsþekkingu, styrkleika, áhugahvöt, merkingu og markmiðasetningu.  Kynntar eru ýmsar aðferðir til að stunda sjálfsskoðun, aðferðir sem  jafnframt efla farsæld og sjálfsþekkingu; svo sem núvitund og markþjálfun og ýmsar fleiri raunprófaðar aðferðir úr smiðju jákvæðrar sálfræði.  

Nemendur vinna meðal annars fræðileg verkefni þar sem þeir tengja jákvæða sálfræði við áhugasvið eða eigin starfsvettvang. Einnig vinna þeir verkefni sem fela í sér sjálfsskoðun og persónulega stefnumótun. Þá munu nemendur fara í gegnum heildstætt grunnnámskeið í núvitund, fara í gegnum æfingar heima og halda dagbók í tengslum við núvitundarþjálfunina.

Námskeiðið byggir á erindum, æfingum og umræðum með áherslu á virka þátttöku nemenda.

Námskeiðið er opið nemendum úr öllum deildum háskólans, en hentar einkum þeim sem hafa áhuga á heilsueflingu og lífsleikni, aukinni  samskiptahæfni sem og þeim sem hafa hug á að starfa með fólki á vettvangi; sem ráðgjafar, kennarar, leiðbeinendur eða leiðtogar.

Hugur, heilsa og heilsulæsi (HÍT504M)

Í þessu námskeiði verður farið yfir grunnskilgreiningar á hugtökunum: heilsa og heilbrigði, sjúkdómar og fötlun. Farið verður yfir helstu áhrifaþætti heilbrigðis og hugtakið heilsulæsi kynnt. Ræddir verða sérstakir áhrifavaldar á heilsufar. Bæði verða kynntir þættir sem geta ógnað heilsu og heilbrigði en einnig skoðað hvaða þættir geta haft jákvæð heilsueflandi áhrif. Sérstök áhersla verður á áhrif umverfis á heilsu. Fjallað verður um hugtakið heilsulæsi og hvernig megi nota þá nálgun til að bæta heilsu og vinnu að forvörnum.

Lífsleikni - sjálfið (SFG104F)

Viðfangsefni: Á námskeiðinu er unnið með þá þætti lífsleikni sem miða að sjálfinu og persónulegri hæfni með fræðilegum og hagnýtum hætti. Efni námskeiðsins er í samræmi við ákvæði úr námskrám íslenskra leik-, grunn- og framhaldsskóla um að efla andlega heilsu, heilbrigða sjálfsmynd og siðferðilegan styrk nemenda. Meðal annars er fjallað um mannkostamenntun, lífstilraunir og nútvitund.

Vinnulag: Fyrirlestrar og umræður verða í flestum vikum. Fyrirlestrar verða að jafnaði teknir upp fyrirfram og settir á Canvas-vef námskeiðsins. Gert er ráð fyrir að nemendur kynni sér þá og taki svo þátt í umræðum. Umræðutímarnir verða ekki teknir upp en þeir sem ekki komast í umræðutíma geta uppfyllt þátttökuskyldu með því að skila þátttökubloggi. Einnig eru unnin tvö verkefni auk lokaverkefnis.

Inngangur að foreldrafræðslu og uppeldisráðgjöf (FFU101M)

Viðfangsefni
Markmið námskeiðsins er að nemendur kynnist helstu kenningum og rannsóknum um uppeldi barna og undirbúi sig undir að geta frætt foreldra um þær aðferðir sem best hafa reynst. Fjallað verður um efnið á breiðum grunni, þannig að nemar fái sem víðasta sýn á uppeldishlutverkið og aðferðir til að sinna því sem best.

Vinnulag
Námskeiðið er skipulagt sem staðbundið. Kennsla fer fram í samræðum og gagnvirkum fyrirlestrum. Námið er auk þess byggt upp á lestri, hópvinnu, kynningum og skriflegum verkefnum.

Fyrirkomulag kennslu miðar við að nemendur geti stundað námið óháð búsetu. Þá er fjarfundabúnaður notaður í rauntíma fyrir nemendur sem búsettir eru fjarri höfuðborgarsvæðinu.

Einelti, forvarnir og inngrip (TÓS509M)

Þetta námskeið er um einelti og markmiðið er að þeir sem ljúka námskeiðinu öðlist þekkingu, leikni og hæfni til að geta tekist á við einelti meðal barna og unglinga. Námskeiðið byggir á kenningum og rannsóknum á einelti, ásamt víðfeðmri reynslu umsjónarkennara. Námskeiðið er bæði fræðilegt og hagnýtt. Nemendur þurfa að vinna verkefni á vettvangi. Námskeiðið er ætlað öllum þeim sem hafa hug á að vinna með börnum og unglingum og hentar því vel fyrir nemendur á menntavísindasviði HÍ. Nemendur á öðrum sviðum eru einnig velkomnir. Á námskeiðinu verður fjallað um fjölmarga þætti sem snúa að einelti, þar á meðal samstarf við foreldra, hópefli, vináttuþjálfun, uppbygginu liðsanda, árangursríka vinnu með þolendum, gerendum og áhorfendum og leiðir til lausna. Námskeiðið fer fram á íslensku en lesefni er á íslensku og ensku.

Vinnulag: Fyrirkomulag námskeiðsins byggir á fyrirlestrum, umræðum, tímaverkefnum, kynningum og vinnu á vettvangi. Námskeiðið er kennt tvisvar í viku fyrir staðnema. Fjarnemar verða að mæta í allar þrjár staðlotur námskeiðsins. Missi fjarnemar staðlotu verða þeir að vinna það upp með því að mæta í aðra tíma í staðinn. Námskeiðið fylgir dagsetningum í grunnnámi í tómstunda- og félagsmálafræði. Á námskeiðinu er tekið viðtal við fyrrum þolenda eða gerenda eineltis. Þá er eitt verkefni námskeiðsins unnið á vettvangi, þar sem nemendur prófa hópeflandi eineltisforvarnir með hópi barna eða ungmenna. 

Áhættuhegðun og seigla ungmenna (UME206F)

Í námskeiðinu er lögð áhersla á umfjöllun um áhættuhegðun ungmenna (t.d. vímuefnaneyslu, frávikshegðun, brokkgenga skólagöngu) og seiglu þeirra í tengslum við ýmsa uppeldislega, félagslega og sálfræðilega þætti. Viðfangsefni eru m.a. samskiptahæfni, geðraskanir, kynheilbrigði og áföll. Fjallað er ítarlega um ýmis konar verndandi þætti og áhættuþætti og þátt heimila, skóla og tómstundastarfs í að stuðla að velferð ungmenna. Kynntar eru bæði innlendar og erlendar rannsóknir á fræðasviðinu. Sérstök áhersla er á rannsóknir sem skoða tengsl ýmissa þroskaþátta og áhættuhegðunar. Verkefni í námskeiðinu miða að því að leita eftir sýn ungs fólks á áhættuþætti í lífi sínu.

Athugið: Hægt er að taka námskeiðið í fjarnámi. Kennsluinnlegg eru almennt tekin upp og sett inn á námsumsjónarkerfið CANVAS fyrirfram en ef kennsla fer fram í rauntíma þá er hún tekin upp. Vikulega eru umræðutímar (90 mín.) þar sem nemendur geta valið milli þess að koma á staðinn eða vera með á netinu. Hið sama á við þegar ritgerðir eru kynntar einu sinni á önninni þá geta nemendur verið á staðnum eða með á netinu.

Kenningar og rannsóknir á skóla án aðgreiningar (KME213F)

Megintilgangur þessa námskeiðs er að gefa nemendum kost á að dýpka þekkingu sína og skilning á helstu kenningum og rannsóknum sem taka til skólastefnunnar „menntun fyrir alla“, framkvæmdar hennar í bekk og skólanum sem stofnun, á mismunandi skólastigum og tengsla hennar við samfélagið. M.a. verður fjallað á gagnrýninn hátt um ríkjandi menntastefnu stjórnvalda hér, í nágrannalöndum og á alþjóðlegum vettvangi, styrk og veikleika í framkvæmd stefnunnar og viðhorf foreldra, nemenda, kennara og fræðimanna til hennar.

Stefna um menntun fyrir alla fjallar um lýðræðisuppeldi, mannréttindi og fullgilda virka þátttöku nemenda og starfsfólks skóla sem leitast við að veita sérhverjum nemanda góða menntun. Samkvæmt henni er sérstakur gaumur gefinn að námi og félagslegri þátttöku nemenda sem kunna að standa höllum fæti í skóla og skólasamfélagi, bráðgerum nemendum, nemendum sem af félagslegum, menningarlegum eða trúarlegum orsökum, eða vegna hegðunar og atgervis, teljast hafa sérþarfir og vera hætt við að einangrast og útilokast í skóla og skólasamfélagi. Þessi skólastefna er umdeild bæði í fræðasamfélaginu og meðal foreldra og kennara - auk þess sem hún virðist hafa mismunandi merkingu á ólíkum skólastigum og í mismunandi samfélögum. Gagnrýnin fræðileg umfjöllun um mótsagnir tengdar framkvæmd, stefnu og rannsóknum eru þungamiðja námskeiðsins.

Viðfangsefni:
Fjallað verður um læknisfræði- og sálfræðileg sjónarhorn sem lögðu grunn að sérkennslufræðum, félagsfræðileg viðbrögð við þeim, námskrár í skóla án aðgreiningar, umbótastefnu í skólum og gagnrýni á þetta frá sjónarhóli fötlunarfræða/fjölmenningarfræða. Lykilhugtök svo sem fötlun, sérþarfir, sérkennsla, sjálfsímynd, mannréttindi, félagslega þátttaka, félagslegt auðmagn og skólalýðræði verða í brennidepli og þau nýtt við að greina nám, kennslu og skipulag við vinnu með einstaklinga, hópa, í skólanum sem stofnun og við skipulag skólakerfa. Ríkjandi menntastefna og orðræða um skóla án aðgreiningar verður tekin til gagnrýninnar umfjöllunar. Leitað verður í smiðju nokkurra helstu kenningasmiða um efnið frá ofanverðri 20. öld fram til dagsins í dag. Loks kynnast nemendur úrvali nýlegra ísl. rannsókna.

Lýðræði, mannréttindi og borgaravitund barna og ungmenna (UME002F)

Í námskeiðinu er fjallað um lýðræði og mannréttindi og hvað það merkir að vera borgari í lýðræðissamfélagi á tímum hnattvæðingar. Rætt er um mikilvægi þess að borgarar skynji að þeir hafi tiltekinn rétt í samfélaginu en jafnframt ábyrgð og skyldur. Áhersla er lögð á fræðilega og stefnumótandi umræðu um borgaravitund (e. citizenship, civic engagement) bæði hér á landi og á alþjóðavísu. Þá er fjallað um lífsgildi og hvernig þau vísa ungu fólki veginn í hugsun og hegðun bæði sem einstaklingar og sem samborgarar í fjölmenningarlegu og síbreytilegu samfélagi nútímans. Einnig verður gerð grein fyrir rannsóknum um hlutverk heimila, skóla og félagasamtaka við að efla borgaravitund ungs fóks ásamt því að fjalla um tengsl borgaravitundar við mismunandi þroskaþætti og hæfni hjá börnum og ungmennum, svo sem samskipta- og fjölmenningarhæfni og siðferðiskennd.

ATH: Námskeiðið fer fram á Zoom. Kennsluinnlegg eru tekin upp og sett inn á námsumsjónarkerfið CANVAS fyrirfram. Vikulega eru umræðutímar (90 mín.) á netinu en í nokkur skipta í stofu og þá er einnig hægt að vera á neti. Nemendur kynna fræðilegt efni sem einstaklingar og ritgerð í hópastarfi einu sinni á misserinu.

Samskipti foreldra og barna (FFU201F)

Fjallað verður um rannsóknir og kenningar um samskipti foreldra og barna. Skoðuð verður þýðing þessara kenninga fyrir samband og samskipti foreldra og barna og þroska þeirra. Umfjöllunin á að geta nýst í faglegri vinnu með foreldrum.

Heilsuefling (ÍÞH209F)

Fjallað verður um fyrirkomulag og mikilvægi heilsueflingar í skólum, á vinnustað, í hvers kyns þjálfun, endurhæfingu, íþróttum og tómstundastarfi. Mismunandi kenningar um heilsueflingu verða kynntar, sem og framkvæmd, mat og heildstætt ferli heilsueflingar. Allt frá því hvernig heilsueflandi verkefni eru skipulögð og hvernig þau eru innleidd, framkvæmd og metin. Sérstök áhersla verður lögð á fræðilegan þátt heilsueflingarferlisins til að undirbúa nemendur fyrir faglegt starf tengt heilsueflingu á vettvangi.

Félags- og tilfinningahæfni í uppeldi og menntun (UME103M)

Fjallað verður um hvernig efla megi farsæld (vellíðan, velferð) í uppeldis og menntastörfum, þ.e.a.s. hvernig efla megi farsæld með öðrum (börnum eða fullorðnum) í menntastörfum í víðum skilningi. Nánar tiltekið hvernig unnt er að efla félags og tilfinningahæfni - meðal annars með aukinni núvitund, samkennd, gróskuhugarfari og nýtingu styrkleika. Áhersla er lögð á hvernig núvitund getur nýst í uppeldi og kennslu. Fræðilegur grunnur námskeiðsins er meðal annars sóttur í jákvæða sálfræði. Hér er byggt á þeirri sýn að til efla farsæld með öðrum þurfum við fyrst að a) öðlast þekkingu á farsæld og b) leitast við að efla eigin sjálfsvitund og farsæld.

Nemendur vinna bæði fræðileg og hagnýt verkefni um hvernig nýta megi fræðin við uppeldi og/eða menntun og fræðslu á ýmsum vettvangi.

Námskeiðið byggir á erindum, umræðum og æfingum með áherslu á virka þátttöku.

Námskeiðið er hugsað fyrir allar deildir ekki síst þá sem koma að uppeldis- og menntastörfum með það að leiðarljósi að þeir öðlist færni til að efla eigin farsæld og geti miðlað þeim leiðum til annarra. Þessar áherslur eru í samræmi við tilmæli Alþjóðaheil­brigðis­stofnunarinnar og ákvæðum úr námskrám íslenskra leik-, grunn- og framhaldsskóla um að hlúa að andlegu heilbrigði og farsæld.