Vinnulag í félagsfræði, mannfræði og þjóðfræði (FMÞ101G)

Markmið námskeiðsins er að undirbúa nemendur fyrir frekara háskólanám í mannfræði og þjóðfræði. Námskeiðið veitir nemendum alhliða þjálfun í faglegum vinnubrögðum í þessum greinum. Fjallað er um grunnatriði gagnaöflunar, heimildameðferðar, fræðilegra skrifa og miðlunar í ræðu og riti. Aðgengi að tímaritum og bókum á fræðasviðinu er kynnt sem og sú stoðþjónusta sem nemendum og öðrum sem sinna fræðastörfum stendur til boða. Sérstök grein er gerð fyrir öflun og notkun rafrænna gagna. Farið er í grunnþætti meðferðar og úrvinnslu heimilda og þjálfuð færni í heimildavinnslu og frágangi tilvitnana, tilvísana og heimildaskrár. Þá er fjallað um grundvallaratriði í framsetningu fræðilegs efnis og þekkingar í ræðu og riti og nemendur þjálfaðir í að skipuleggja og miðla viðfangsefnum á fræðilegan hátt. Að námskeiðinu loknu ættur nemendur að hafa skýra hugmynd um þær kröfur sem gerðar eru til fræðilegra vinnubragða nemenda í háskólanámi í mannfræði og þjóðfræði og þær aðferðir sem beita þarf til að uppfylla þær kröfur.

Sagnir, ævintýri og sagnamenn: Þjóðsagnafræði (ÞJÓ104G)

Í námskeiðinu verður þjóðsagnafræði kynnt sem sérstök grein innan þjóðfræðinnar. Fjallað verður um helstu kenningar um uppruna, einkenni og útbreiðslu þjóðsagna, hlutverk þeirra í samfélögum, söfnun, skráningaraðferðir og varðveislu. Meðal fræðimanna sem hér koma við sögu eru Antti Aarne, Inger M. Boberg, Bruno Bettelheim, Linda Dégh, Stith Thompson, Timothy Tangherlini og Alan Dundes. Þá verður gerð grein fyrir helstu flokkum munnmæla og fjallað sérstaklega um formgerð og greiningu þjóðsagna og ævintýra í ljósi helstu kenninga þar um, þ.á m. Algirdas Greimas, Bengts Holbek, Max Lüthis, Axels Olriks og Vladimirs Propps.

Vinnulag
Námið fer einkum fram með lestri nemenda og fyrirlestrum kennara, en einnig með umræðum svo sem kostur er. Hver nemandi heldur auk þess stutta, munnlega framsögn í kennslustund, tekur þátt í umræðuhópi, vinnur verkefni með gerða- eða minnaskrár og skrifar stutta ritgerð um kjörbók.

Inngangur að þjóðfræði (ÞJÓ103G)

Þjóðfræði kynnt sem fræðigrein á íslenska og alþjóðlega vísu. Helstu hugtök þjóðfræðinnar skýrð sem og svið hennar. Rætt er meðal annars um kenningar um hópa, efnismenningu, siði, túlkun þjóðfræðiefnisins og hlutverk þjóðfræðinnar. Þá verður rætt ítarlega um rannsóknarsögu þjóðfræði hérlendis og í nágrannalöndum. Stuðst verður við aðalinngangsrit um þjóðfræði og greinar helstu þjóðfræðitímarita.

Vinnulag
Kennsla fer fram í fyrirlestrum kennara og umræðum hópsins, auk þess sem nemendur flytja fyrirlestra og stjórna umræðum.

Rokkar og stokkar og reður í krús: Söfn og fræði (SAF201G)

Námskeiðið er almennur inngangur að safnafræði. Fjallað verður um helstu þætti safnastarfs og fræðilegar og sögulegar forsendur þess. Skoðað verður hlutverk safna í fortíð og nútíð, uppbygging safnkosts, flokkun, skráning og varðveisla. Hugað verður að aðgengi, fræðslu, sýningagerð og gildi rannsókna fyrir safnastarf. Einnig verða skoðaðar mismunandi aðferðir við túlkun og framsetningu á sýningum. Íslensk söfn verða sett í samhengi við þjóðfræði, sem og erlent safnastarf og fræði. Námskeiðið skiptist í þrjár lotur, sem hver fyrir sig spannar um 4 vikna tímabil. Í hverjum hluta eru fyrirlestrar frá kennara auk skipulagðrar heimsóknar á tiltekið safn og umræður í kjölfarið. Áhersla verður lögð á umræður og verkefnavinnu innan safna.

Söfnun þjóðfræða (ÞJÓ204G)

Kynntar verða aðferðir við söfnun, varðveislu og útgáfu þjóðfræðaefnis, jafnt sagna og kvæða sem þjóðsiða. Námskeiðið byggist að mestu upp á verklegum æfingum í samráði við kennara: Afmörkun söfnunarverkefnis, viðtölum við heimildarmenn, skráningu og frágangi til varðveislu og útgáfu.

Vinnulag

Kennsla fer fram í fyrirlestrum og umræðum í kringum sjálfstæð nemendaverkefni.

Efnismenning: Hlutirnir, heimilið, líkaminn (ÞJÓ205G)

Í námskeiðinu verður efnisleg hversdagsmenning tekin til gagngerrar umfjöllunar. Gefið verður yfirlit yfir þetta þverfaglega rannsóknarsvið og rýnt jöfnum höndum í dæmi úr samtímanum og frá fyrri tíð, íslensk og erlend. Meðal annars verður fjallað um föt og tísku, matarhætti, hlutina sem umkringja okkur í daglega lífinu, rusl og hreinlæti, handverk og neyslumenningu, hús og garða, heimilið, borgarlandslag, söfn og sýningar. Um leið kynnast nemendur ýmsum kenningum og sjónarhornum sem leggja t.a.m. áherslu á mannslíkamann, kyngervi, neyslu, rými og stað.

Kommon sens? - Mannfræði skynjunar og skynhátta (MAN348G, MAN344G, MAN079G)

Í þessu námskeiði er ætlunin að fjalla um menningarlegt afstæði skynjunar. Miðlægt í þeirri umfjöllun verður hugtakið skynháttur (mode of perception), en það vísar til þeirrar sérstöku áherslu í skynjun sem ríkjandi er í menningarsamfélagi. Meðal annars verður fjallað um sjónrænt fólk og hljóðrænt og um margvíslega möguleika lyktar, bragðs og snertingar í menningarlegu tilliti. Kynntar verða helstu kenningar um skynjun sem mannfræðingar hafa leitað í en námskeiðið verður jafnframt að stórum hluta verklegt og tilraunir munu gerðar með skynjun nemenda á hinum ýmsu fyrirbærum tilverunnar.

Markmið: Að nemendur geri sér grein fyrir félagslegri mótun skynjunar og þá um leið afstæði hennar.

Þjóðfræði samtímans: Álfar, innflytjendur og hryðjuverkamenn (ÞJÓ328G)

Í námskeiðinu skoðum við hvernig þjóðfræðaefni vegnar í vestrænum nútímasamfélögum og rýnum í fjölmiðlaefni, kvikmyndir og internetið, auk þess sem við skoðum munnlega og verklega geymd. Á meðal þess sem við tökum til athugunar eru flökkusagnir og ævintýri, trú og fordómar, leikir og hátíðir, veggjakrot og brandarar, og allra handa siðir og venjur. Markmiðið er að bæta skilning okkar á hversdagslegum undirstöðum nútímamenningar og auka meðvitund okkar um allt það "ómerkilega" sem á ríkan þátt í að móta sjónarhorn okkar á samfélagið og viðhorfið til náungans. Stuðst verður við nýjar og nýlegar rannsóknir í þjóðfræði, menningarfræði og skyldum greinum.

Vinnulag

Kennsla fer fram í fyrirlestrum og umræðum.

Sviðslistafræði (Performance Studies): Frá sagnaflutningi til uppistands, kjötkveðjuhátíða og stjórnmálamanna (ÞJÓ506G)

Sviðslistafræði (Performance Studies) fjallar um það hvernig fólk í öllum samfélögum, bæði fyrr og nú, tekur þátt í ymis konar sviðslist (performances) í daglegu lífi, á mismunandi "leiksviðum", allt frá helgisiðum til kirkjupredikana, leiksýninga, kvikmyndasýninga, útvarpsþátta, uppistands, sagnaflutnings, gjörningalistar, hátíða, útskriftasiða, matarboða, dulbúningasiða og málflutnings stjórnmálamanna heima og erlendis. Á námskeiðinu munu nemendur kynnast þeim margslungnu táknmálsformum sem beitt er í mismunandi tegundum sviðslista, frá talmáli til búninga, útlits, svipbrigða, kyns, samhengis, hljóðs, "timing" og nytsemi rýmis og viðtöku áhorfenda.

Vinnulag:
Kennsla fer fram í fyrirlestrum, umræðum um fyrirlestra og farið í heimsóknir.

Íslenskar sagnir, þjóðtrú og samfélag: Sagnahefð, hulduverur og sköpun þjóðarímyndar (ÞJÓ340G)

Í námskeiðinu verður íslensk sagna og þjóðtrúarhefð rannsökuð í ljósi frumheimilda og fræðilegrar umræðu á síðustu árum. Meginviðfangsefnið verður hvernig íslenskar sagnir hafa orðið til, gengið frá manni til manns og lifað og þróast I munnlegri hefð. Rætt verður um samhengi íslenskrar þjóðsagnasöfnunar á 19. og 20. öld og skoðað hvernig Sagnagrunnurinn, kortlagður gagnagrunnur um sagnir þjóðsagnasafnanna, getur nýst sem rannsóknartæki. Þá verður sjónum beint að efnisflokkum íslenskra sagna og fjallað um það hvernig sagnir kortleggja landslag, menningu og náttúru og gefa  innsýn inn í hugmynda- og reynsluheim fólksins sem deildi þeim. Jafnframt verður reynt að meta hvað sagnirnar geta sagt um þjóðtrú á Íslandi og hugað sérstaklega að reynslusögnum (memorat) og heimildagildi þeirra. Nemendur munu einnig kynnast helstu flökkusögnum á Íslandi og því hvernig mismunandi sagnahefðir og þjóðtrú nágrannalandanna setja mark sitt á þær.

Rannsóknarverkefni í þjóðfræði (ÞJÓ305G, ÞJÓ306G, ÞJÓ307G)

Stúdent velur sér efni í samráði við kennara, sem hefur umsjón með rannsókninni og metur til 2-6 eininga. Nemandi skal kynna samnemendum rannsóknina með fyrirlestri. Nemendum er aðeins heimilt að taka eitt rannsóknarverkefni í þjóðfræði á námsferlinum.

Rannsóknarverkefni í þjóðfræði (ÞJÓ305G, ÞJÓ306G, ÞJÓ307G)

Stúdent velur sér efni í samráði við kennara, sem hefur umsjón með rannsókninni og metur til 2-6 eininga. Nemandi skal kynna samnemendum rannsóknina með fyrirlestri. Nemendum er aðeins heimilt að taka eitt rannsóknarverkefni í þjóðfræði á námsferlinum.

Rannsóknarverkefni í þjóðfræði (ÞJÓ305G, ÞJÓ306G, ÞJÓ307G)

Stúdent velur sér efni í samráði við kennara, sem hefur umsjón með rannsókninni og metur til 2-6 eininga. Nemandi skal kynna samnemendum rannsóknina með fyrirlestri. Nemendum er aðeins heimilt að taka eitt rannsóknarverkefni í þjóðfræði á námsferlinum.

Mannfræðikenningar I (MAN203G, MAN510M)

Í námskeiðinu er fjallað um helstu kenningar í almennri mannfræði frá upphafi að áttunda áratug 20. aldar. Rakinn er hugmyndalegur aðdragandi að kenningafræði mannfræðinnar. Fjallað er um helstu kennistefnur s.s. þróunarhyggju, virknihyggju og hinar ýmsu tegundir gerðarhyggju, þá höfunda sem mótuðu þessar kennistefnur, verk þeirra og tengsl rannsókna og kenninga.

Mannfræði ofbeldis (MAN203G, MAN510M)

Þrátt fyrir að hugtakið „ofbeldi“ sé mikið notað í daglegri umfjöllun er það bæði flókið og vandmeðfarið. Eins og mannfræðingarnir Nancy Scheper-Huges og Philippe Bourgois (2004) benda á þá getur ofbeldi verið „hvað sem er; lömætt og ólögmætt; sýnilegt og ósýnilegt; nauðsynlegt og tilgangslaust; glórulaust og tilefnislaust eða algjörlega rökrétt og skipulegt.“ Tilgangur námskeiðsins er að skoða hinar ýmsu hliðar og birtingamyndir ofbeldis út frá mannfræðilegu sjónarhorni og þá einkum m.t.t. menningarlegs og táknræns samhengi þess. Sjónum er beint að birtingamyndum hversdagslegs ofbeldis í því skyni að vapra ljósi á fleiri form ofbeldis en líkamlegt svo sem eins kerfisbundið ofbeldi og ofbeldi í tali og texta. Í námskeiðinu er stuðst við kenningar um ofbeldi auk sem ofbeldi í etnógrafíum og mannfræðilegum textum verður skoðað í siðferðislegu samhengi.

Íslenskir þjóðhættir (ÞJÓ212G)

Í námskeiðinu er fjallað um persónulegt líf fólks í íslenska sveitasamfélaginu fyrr á öldum til sjávar og sveita. Rýnt er í nærumhverfi fólks: efnismenningu torfbæjarins, einkalíf og félagslíf húsbænda og vinnuhjúa, verkmenningu innan stokks og utan og neysluhætti í gamla íslenska sveitasamfélaginu. Nemendur kynnast þeim aðferðum sem beitt hefur verið til að rannsaka lífshætti og lífsferil einstaklingsins í þessu samfélagi. Í námskeiðinu vinna nemendur með persónuleg frumgögn frá fyrri tíð.

Torfbæjarsamfélagið (ÞJÓ450G)

Í námskeiðinu er rýnt í samfélagslega umgjörð daglegs líf almennings á Íslandi frá lokum átjándu aldar og fram til loka torfbæjarsamfélagsins á tuttugustu öld. Hversdagslíf fólks er sett í samhengi við ríkjandi hugmyndafræðilega og samfélagspólitíska þætti á Íslandi. Fjallað er um þá möguleika og takmarkanir fólks til að skapa sér viðurværi, leita sér menntunar og stofna fjölskyldu. Lögð er áhersla á að setja efnismenningu, verkmenningu og hversdagslíf á Íslandi fyrri tíðar í alþjóðlegt samhengi. Í námskeiðinu vinna nemendur með persónuleg frumgögn frá fyrri tíð.

Húmor og hæðni (ÞJÓ441G)

Á námskeiðinu er fjallað um hvernig húmor birtist með margvíslegum hætti í samfélaginu, fjölmiðlum af ýmsu tagi, dægurefni, kvikmyndum, bókmenntum og manna á milli. Leitast er við að greina efnið og tengja við fræðin. Rætt er um kenningar um húmor, þróun rannsókna á þessu sviði og tengsl við önnur svið þjóðfræðinnar svo sem þjóðsögur og þjóðkvæði.

Lesnar eru bækur og greinar helstu fræðimanna á sviðinu allt frá Sigmund Freud og til nýjustu útgáfa. 

Verkefni nemenda felast í nemendafyrirlestrum þar sem þeim er ætlað að tengja fræðigreinar við útgefið skemmtiefni eða brandara sem ganga manna á milli. Nemendur munu auk þess fara í vettvangsferð á skemmtun þar sem uppistand eða grínefni af einhverju tagi er flutt og skila ritgerð þar sem efnið er tengt við fræðin og túlkað.

Í lokaprófi er nemendum ætlað að geta útskýrt kenningar, rætt þróun rannsókna á sviðinu og að geta tengt valið húmor efni við fræðin og önnur svið þjóðfræðinnar.

Vinnulag
Kennsla fer fram í fyrirlestrum og umræðum.

Að sá fræjum: Miðlun og starfsþróun (ÞJÓ605G)

Þetta er hagnýtt námskeið sem miðar að því að gera nemendum kleift að yfirfæra þekkingu og hæfni úr námi sínu á vinnumarkað. Verkefnavinnu er ætla að auka sjálfsþekkingu og efla starfshæfi með áherslu á færni til að tengja saman fræðilega og hagnýta þekkingu með skapandi og gagnrýnum hætti. Nemendur læra að kynna bæði sig og fag sitt á opinberum vettvangi, annað hvort í rituðu eða töluðu máli. Námskeiðið er verkefnamiðað en unnið er að litlum verkefnum jafnt og þétt yfir önnina.

Norræn trú (ÞJÓ437G)

Trúarlíf manna á norðurslóðum er tekið fyrir og heimildir allt frá elstu tímum, eins og grafir, rúnasteinar, hellaristur og aðrar fornminjar verða skoðaðar. Einnig verða lesnar lýsingar á norrænum trúarathöfnum í verkum eftir Tacitus, Adam frá Brimum, Saxo Grammaticus og í fornritum Íslendinga eins og Eddukvæðum og Konungasögum. Auk norrænnar trúar verður fjallað um seið og sjamanisma. Örlagatrú er tekin til ítarlegrar umfjöllunar sem meginþáttur í forkristnum átrúnaði á Norðurlöndum. Loks er vikið að því hvernig kristindómur hefur fallið að norrænum lífsháttum og hugsunarhætti. Námskeiðið er kennt á ensku.

Vinnulag:
Kennsla fer fram í fyrirlestrum, og umræðum um fyrirlestra.

Rannsóknarverkefni í þjóðfræði (ÞJÓ411G, ÞJÓ413G, ÞJÓ415G)

Stúdent velur sér efni í samráði við kennara, sem hefur umsjón með rannsókninni og metur til 2-6 eininga. Nemandi skal kynna samnemendum rannsóknina með fyrirlestri. Nemendum er aðeins heimilt að taka eitt rannsóknarverkefni í þjóðfræði á námsferlinum.

Rannsóknarverkefni í þjóðfræði (ÞJÓ411G, ÞJÓ413G, ÞJÓ415G)

Stúdent velur sér efni í samráði við kennara, sem hefur umsjón með rannsókninni og metur til 2-6 eininga. Nemandi skal kynna samnemendum rannsóknina með fyrirlestri. Nemendum er aðeins heimilt að taka eitt rannsóknarverkefni í þjóðfræði á námsferlinum.

Rannsóknarverkefni í þjóðfræði (ÞJÓ411G, ÞJÓ413G, ÞJÓ415G)

Stúdent velur sér efni í samráði við kennara, sem hefur umsjón með rannsókninni og metur til 2-6 eininga. Nemandi skal kynna samnemendum rannsóknina með fyrirlestri. Nemendum er aðeins heimilt að taka eitt rannsóknarverkefni í þjóðfræði á námsferlinum.

Skjalalestur 1550-1850 (SAG444G)

Nemendur öðlast færni í að lesa íslenska skrift frá tímabilinu, einkum frá 17. og 18. öld. Farið verður í helstu atriði skriftarþróunar, rætt um varðveislu ritheimilda og kynntar aðferðir við útgáfu gamalla texta.

Járnnegldir skósólar: Aðlögun, þjóðfræði og samfélagspeglun í Diskheimi Terry Pratchetts (ENS614G)

Í námskeiðinu Járnnegldir skósólar: Aðlögun, þjóðfræði og samfélagspeglun í Diskheimi Terry Pratchetts¹ verða lesnar valdar skáldsögur eftir Sir Terry Pratchett og þær rýndar með áherslu á þjóðfræði efnið sem í þeim er að finna. Pratchett hafði einstakt lag á að flétta saman í Diskheims sögum sínum furðusagnaformi bókmenntanna, þjóðfræðiefni og mannlegu samfélagi, flétta sem er einmitt viðfangsefni námskeiðsins. Pratchett hefur verið eignaður heiðurinn að nýrri bókmennta undirgerð sem kölluð er gamansamar furðusögur.

Fræðilegur og kenningarlegur brennipunktur verður annarsvegar á aðlögun og bókmenntalega rýni og hins vegar á þjóðfræði, allt frá þjóðsögum til slúðurs samtímans.

Markmiðið er einnig að skoða hvernig Pratchett sótti sér innblástur í poppmenningu Hnattheim.² . Námskeiðið veitir nemendum tækifæri til að kynnast og bera saman þjóðfræðiefni frá Englandi og Íslandi og skoða hvernig það birtist svo í Diskheimi.  Viðbótar vídd námskeiðsins felst svo í þverfaglegri fræðilegri nálgun á milli enskra bókmennta og þjóðfræða.

_________________

¹ Titillinn vísar til hugmynda Granny Wetherwax* um hentugan fótabúnað fyrir vinnandi nornir. Ef marka má þjóðfræðina þá er mikilvægt að hafa alltaf á sér svolítið járn. Járnnegldir sólarnir uppfylla þannig þjóðtrúna.

*Granny Wetherwax er ein af aðalsöguhetjunum í Diskheims bókaflokknum. †

†Pratchett var aðdáandi margfaldra neðanmálsgreina og nýtti þær af mikilli snilli.

² Pratchett og aðdáendur hans kalla raunveruleika okkar hér á plánetunni Jörð oftar en ekki hnattheim.

Innra starf safna (FOR425G)

Markmið námskeiðsins er að nemendur fái innsýn í dagleg verkefni og faglegt safnastarf hjá Þjóðminjasafni Íslands. Aðaláherslan verður á verklegan þátt söfnunar, skráningar og varðveislu. Kennslan verður tvískipt, fyrri hlutinn verður í formi fyrirlestra frá sérfræðingum Þjóðminjasafnsins en seinni hlutinn verður sérverkefni með safnkostinn sem nemendur vinna sjálfstætt undir leiðsögn kennara. Í fyrri hluta námskeiðsins verður lögð áhersla á alþjóðlegar siðareglur ICOM, fyrirbyggjandi forvörslu, gripaskráningu í Sarp, ljósmyndun gripa, ástandsmat á aðföngum (gripum, sýnum, frumheimildum o.s.frv.), pökkun, varðveislu og uppsetning sýninga. Mætingarskylda er í verklega tíma.

Fjögur minni verkefni verða á fyrri hluta námskeiðsins. Í síðari hlutanum mun nemandi vinna verkefni tengt safnkostinum í tengslum við námsefnið. Nemandi velur verkefnið eftir sínu áhugasviði undir leiðsögn kennara og skilar skýrslu og framsögu í lok námskeiðs.

Mentor í Spretti (GKY001M)

Í námskeiðinu felast verkefni nemenda í  að vera mentor fyrir þátttakendur á framhaldsskólastigi í verkefninu „Sprettur”. Mentorar sinna því mikilvæga starfi að styðja og hvetja ungmenni í námi og félagslífi. Hlutverk mentora er að skapa uppbyggjandi samband við þátttakendur, vera jákvæð fyrirmynd og taka þátt í sameiginlegum viðburðum skipulögðum í Spretti. Mentorhlutverkið snýst um tengslamyndun og samveru sem felur í sér skuldbindingu gagnvart ungmennunum sem mentor styður.  

Sprettur er verkefni sem styður við framhaldsskólanemendur með innflytjenda- eða flóttamannabakgrunn sem koma úr fjölskyldum þar sem fáir eða engir hafa háskólamenntun.  Nemendur í námskeiðinu eru mentorar þátttakenda og eru þeir tengdir saman með hliðsjón af sameiginlegu áhugasviði. Hver mentor ber ábyrgð á að styðja tvo þátttakendur. Mentorar skipuleggja samveru og verja þremur klukkustundum á mánuði (frá ágúst fram í maí) með þátttakendum í Spretti, þremur klukkustundum í mánuði í heimavinnuhópi og mæta í fimm málstofur sem dreifast yfir skólaárið. Nemendur skila dagbókarfærslum á Canvas í nóvember og mars. Dagbókarfærslur byggjast á lesefni og hugleiðingum nemenda um mentorstarfið. Námskeiðið er kennt á íslensku.  

 Nemendur sækja um þátttöku á námskeiðinu. Sjá rafrænt umsóknareyðublað.  Umsækjendur fara í viðtal og eru 15-20 nemendur valdir til þátttöku.   

Frekari upplýsingar um verkefnið „Sprettur” má nálgast hér: www.hi.is/sprettur 

Smíðaverkstæði BA ritgerða í þjóðfræði I (ÞJÓ335G)

Smíðaverkstæði BA ritgerða í þjóðfræði I

BA ritgerð í þjóðfræði (ÞJÓ261L)

Lokaverkefni

BA-ritgerð í þjóðfræði (ÞJÓ563L)

Lokaverkefni til BA-prófs í þjóðfræði eru tvenns konar og velur nemandi í samráði við leiðbeinanda að vinna annað hvort fræðileg greinargerð sem telst 7 einingar eða rannsóknarritgerð sem telst 12 einingar. Markmið fræðilegu greinargerðarinnar er að fjalla á ítarlegan hátt um stöðu þekkingar á afmörkuðu sviði þjóðfræðinnar, gera grein fyrir helstu rannsóknarnálgunum og fræðilegum sjónarmiðum, fjalla um lykilrit og nýjustu sjónarmið í fræðilegri umræðu. Greinargerðin skal vera 20-25 síður að lengd. Á meðan á vinnu lokaverkefnis stendur sækir nemandi Smíðaverkstæði I (2 einingar) og Smíðaverkstæði II (1 eining).

Samfélög manna og örvera: Örverur, menning, heilsa, og umhverfi (MON002M)

Námskeiðslýsing

Hvað segir skyrgerð okkur um þróun íslensks samfélags? Hver eru áhrif þarmaflórunnar á heilsu okkar? Hvernig losum við okkur við úrgang í þéttbýli á umhverfisvænan hátt og hvaða þögli meirihluti jarðarbúa er þar að verki? Lykillinn að öllum þessum spurningum er sá sami:  Samfélög örvera hafa mótað jörðina og íbúa hennar frá upphafi lífs eða í milljarða ára. Til að skilja og takast á við áskoranir 21. aldar varðandi umhverfi, heilsu og samfélag, þurfum við að skilja hlutverk þessara fyrstu lífvera betur og hvernig það tvinnast saman við líf okkar sjálfra og nágranna okkar í lífríkinu. Nýlegar rannsóknir sýna að meirihluti frumanna í og á mannslíkamanum tilheyrir fjölbreyttum tegundum örvera. Þýðir það að menn séu örverur? Eða “bara” að samlífið við örverur sé nánasta og mikilvægasta sambandið sem við eigum í? Námskeiðið býður nemendum að kanna samlífi örvera og manna út frá ýmsum sjónarhornum, sem eru m.a. ættuð úr örverufræði og þjóðfræði, matvælafræði, næringarfræði og mannfræði. Litið verður til þess hvernig örverur koma að þróun og varðveislu matvæla í samfélögum manna, hlutverk þeirra í meltingunni og tengsl við andlega og líkamlega heilsu. Einnig hvernig örverur viðhalda lífsnauðsynlegum hringrásum lífrænna efna  og geta umbreytt rusli og úrgangi í endurnýjanlegt form eins og heilbrigðan jarðveg.

Námskeiðið vinnur út frá hugmyndinni um „eina heilsu“ sem mótast hefur síðustu áratugi og vísar til þess að heilbrigði umhverfis, manna og annarra dýra, og samfélaga, er samtengt á þann hátt að niðurbrot á einhverju þessara sviða leiðir til niðurbrots á öðrum. Efnið verður skoðað út frá einstökum dæmum um samlífi örvera og manna, eins og áhrifum örvera á bragð og samsetningu matvæla, áhrifum mataræðis á þarmaflóru, hlutverki gerjunar í mótun mannlegra tengsla og hvernig losunarkerfi í þéttbýli rjúfa hringrás næringarefna í umhverfi mannsins.

Norðurheimur á miðöldum (SAG716M)

Sögulegt yfirlit og saga rannsóknarhefðar um valin þemu norrænna miðalda, með áherslu á Ísland og Noreg frá víkingaöld fram til fjórtándu aldar. Þemu telja, m.a.: vald, konungur og ríki; lög og fæðardeilur; kyngervi, mægðir og félagstengsl; trú og hugarfar; kristnitaka, kristni og kirkja; efnahagur. Grunnþekking í atburðasögu tímabilsins er hjálpleg en ekki skilyrði. Leskunnátta í þýsku og norrænum málum er einnig hjálpleg en ekki skilyrði (skyldulesefni er allt á ensku). Nemendur semja eina ritgerð og stýra umræðum; ekkert skriflegt próf.

The Arctic Circle (UAU018M)

Með loftslagsbreytingum er talið að mikilvægi norðurslóða muni aukast á næstu áratugum þar sem náttúruauðlindir verða aðgengilegri og nýjar samgönguleiðir opnast. Á sama tíma skapast ógnir við viðkvæm vistkerfi og samfélög en efnhagsleg tækifæri verða einnig til. Arctic Circle samtökin mynda viðamikið tengslanet sem byggir á alþjóðlegu samstarfi og umræðu um framtíð norðurskautsins. Arctic Circle samtökin eru opinn og lýðræðislegur vettvangur með þátttöku ríkisstjórna, stofnana, fyrirtækja, háskóla, fræðimannahópa, umhverfissamtaka, samfélaga frumbyggja, almennra borgara og annars áhugafólks um þróun norðurskautsins og afleiðinga þess á framtíð jarðar. Árlega Arctic Circle ráðstefnan er stærsta alþjóðlega samkoman með áherslu á norðurskautið. Árlega mæta yfir 2000 þátttakendur frá yfir 50 löndum.

Á Arctic Circle ráðstefnunni hefur meðal annars verið fjallað um eftirtalin málefni:

• Bráðnun íss og öfgakennd veður
• Hlutverk og réttur innfæddra
• Öryggismál á norðurslóðum
• Innviðir fjárfestinga á norðuslóðum
• Byggðaþróun
• Innviðir flutningakerfa
• Orkumál
• Hlutverk Evrópu- og Asíuþjóða
• Asía og Norðursjávarsiglingaleiðin
• Lýðheilsa og velferð á heimskautasvæðum
• Vísindi og þekking frumbyggja
• Ferðamennska og flugsamgöngur á norðurslóðum
• Vistkerfi og haffræði
• Sjálfbær þróun
• Þróun endurnýjanlegrar orku fyrir afskekkt samfélög
• Tækifæri og ógnir við borun eftir náttúruauðlindum
• Auðlindir á norðuslóðum
• Viðskiptasamstarf á norðurslóðum
• Úthöfin á norðurslóðum
• Sjávarútvegur og lífrænar auðlindir
• Jarðfræði og jöklafræði
• Heimskautaréttur: sáttmálar og samningar
• Heimur háður ís: norðurslóðir og Himalaya

Á námskeiðinu taka nemendur þátt í Arctic Circle ráðstefnunni í Hörpu. Skyldumæting er fyrir nemendur á ráðstefnuna. Nemendur þurfa að mæta í tvær kennslustundir, eina stuttu fyrir ráðstefnuna og aðra stuttu eftir ráðstefnuna.

Arctic Circle Assembly verður 19. - 21. október 2023 í Hörpu.

Horfa, greina, miðla (LIS510M)

Í námskeiðinu verður áhersla lögð á ferðir á söfn og sýningar. Nemendur kynnast opinberum liststofnunum, einkasöfnum, og galleríum. Þau skoða verk í návígi, læra að greina verk og setja í fræðlegt samhengi. Einnig verður lögð áhersla á stafræna miðlun listfræða og nemendur munu kanna á gagnrýnin hátt ýmsa gagnagrunna og vefsíður sem miðla upplýsingum og þekkingu í faginu.

Norðurheimur á miðöldum (SAG716M)

Sögulegt yfirlit og saga rannsóknarhefðar um valin þemu norrænna miðalda, með áherslu á Ísland og Noreg frá víkingaöld fram til fjórtándu aldar. Þemu telja, m.a.: vald, konungur og ríki; lög og fæðardeilur; kyngervi, mægðir og félagstengsl; trú og hugarfar; kristnitaka, kristni og kirkja; efnahagur. Grunnþekking í atburðasögu tímabilsins er hjálpleg en ekki skilyrði. Leskunnátta í þýsku og norrænum málum er einnig hjálpleg en ekki skilyrði (skyldulesefni er allt á ensku). Nemendur semja eina ritgerð og stýra umræðum; ekkert skriflegt próf.

Þrettán hlutir (FOR701M)

Conventional sociological or historical accounts tend to portray human life as if objects either are irrelevant or at best, passive and inert. This course follows the ‘material turn’ that has occurred in the social sciences and the humanities in the past 20 years and explores the importance of things for understanding human society and history. Drawing on examples from a wide range of disciplines from design history to archaeology, each week a different object is taken for study, illustrating the various disciplinary and theoretical approaches that have been taken to material culture in recent years. The course will be organized around weekly lectures, reading and discussion.  The course will be taught in english.

Einkaskjöl: Vitnisburður hinna valdalausu? (SAG816M)

Einkaskjöl eru einn þýðingarmesti heimildaflokkur sem sagnfræðingar vinna með í rannsóknum sínum. Á tíunda áratug 20. aldar tóku sagnfræðingar bæði erlendis og á Íslandi að vinna markvisst með þessa tegund heimilda og finna áhugaverðar leiðir til að nýta þær við rannsóknir. Mikil grósaka hljóp í heimildaútgáfur þar sem þessi heimildaflokkur var unnin upp í hendurnar á leikum sem lærðum. Í þessu námskeiði verða ólíkar birtingarmyndir einkaskjala könnuð, eðli þeirra og notkunarmöguleikar rannsakaðir og spáð í tengsl einstaklingsins og fræðimannsins er við mismunandi tegundir þeirra eins og dagbækur, einkabréf, ljósmyndir, fræðilega spurningalista, munlegar heimildir, minningaskrif, rafræna miðlun sjálfsins, sjálfsævisögur, endurminningarrit, skáldævisögur og samtalsbækur svo eitthvað er nefnt. Nemendur munu meðal annars fá það hlutverk að kanna þau einkaskjöl sem þau sjálf hafa safnað að sér og mikilvægi þeirra fyrir þeirra eigin líf.

Smíðaverkstæði BA ritgerða í þjóðfræði II (ÞJÓ442G)

Smíðaverkstæði BA ritgerða í þjóðfræði II

BA ritgerð í þjóðfræði (ÞJÓ261L)

Lokaverkefni

BA-ritgerð í þjóðfræði (ÞJÓ601L)

Lokaverkefni til BA-prófs í þjóðfræði eru tvenns konar og velur nemandi í samráði við leiðbeinanda að vinna annað hvort fræðileg greinargerð sem telst 7 einingar eða rannsóknarritgerð sem telst 12 einingar. Markmið fræðilegu greinargerðarinnar er að fjalla á ítarlegan hátt um stöðu þekkingar á afmörkuðu sviði þjóðfræðinnar, gera grein fyrir helstu rannsóknarnálgunum og fræðilegum sjónarmiðum, fjalla um lykilrit og nýjustu sjónarmið í fræðilegri umræðu. Greinargerðin skal vera 20-25 síður að lengd. Á meðan á vinnu lokaverkefnis stendur sækir nemandi Smíðaverkstæði I (2 einingar) og Smíðaverkstæði II (1 eining).

Að sá fræjum: Miðlun og starfsþróun (ÞJÓ605G)

Þetta er hagnýtt námskeið sem miðar að því að gera nemendum kleift að yfirfæra þekkingu og hæfni úr námi sínu á vinnumarkað. Verkefnavinnu er ætla að auka sjálfsþekkingu og efla starfshæfi með áherslu á færni til að tengja saman fræðilega og hagnýta þekkingu með skapandi og gagnrýnum hætti. Nemendur læra að kynna bæði sig og fag sitt á opinberum vettvangi, annað hvort í rituðu eða töluðu máli. Námskeiðið er verkefnamiðað en unnið er að litlum verkefnum jafnt og þétt yfir önnina.

Norræn trú (ÞJÓ437G)

Trúarlíf manna á norðurslóðum er tekið fyrir og heimildir allt frá elstu tímum, eins og grafir, rúnasteinar, hellaristur og aðrar fornminjar verða skoðaðar. Einnig verða lesnar lýsingar á norrænum trúarathöfnum í verkum eftir Tacitus, Adam frá Brimum, Saxo Grammaticus og í fornritum Íslendinga eins og Eddukvæðum og Konungasögum. Auk norrænnar trúar verður fjallað um seið og sjamanisma. Örlagatrú er tekin til ítarlegrar umfjöllunar sem meginþáttur í forkristnum átrúnaði á Norðurlöndum. Loks er vikið að því hvernig kristindómur hefur fallið að norrænum lífsháttum og hugsunarhætti. Námskeiðið er kennt á ensku.

Vinnulag:
Kennsla fer fram í fyrirlestrum, og umræðum um fyrirlestra.

Matur og menning: (NÆR613M)

Matur er mannsins megin, uppspretta orkunnar og forsenda lífsins. En matur er líka sneisafullur af merkingu. Matarhættir veita innsýn í heimsmynd okkar, lífssýn og listfengi og matur mótar tilveru okkar, líkama, samfélag, hagkerfi, hugarfar og siðferði. Sjálfsmynd okkar og minningar eru nátengdar mat og matur er einhver mikilvægasti miðillinn fyrir samskipti okkar við annað fólk.

Í námskeiðinu skoðum við hvað fólk borðar, hvernig, hvenær, með hverjum og hvers vegna. Með þeim hætti fáum við dýrmæta innsýn í kyngervi og kynslóðir, fæðuöryggi og rétt til matar, stéttaskiptingu og menningarlegan margbreytileika, skynheim og fegurðarskyn, tækni og matvælaframleiðslu, tísku og matarkúra, matarhefðir og menningararf, tilfinningar, vináttu og fjölskyldubönd. Matarhættir tengja þannig saman menningu og náttúru, hnattvæðingu og hið staðbundna, heimilið og vinnustaðinn, fortíð og samtíð, manneskjur og örverur.

Í námskeiðinu beinum við sjónum að sambandi matarframleiðslu og neyslu á 21. öld með sérstaka áherslu á lýðheilsu, siðferðislega neyslu og sjálfbærni.

Matur og menning eru þverfagleg viðfangsefni og því er þetta námskeið kennt í samstarfi námsbrauta í þjóðfræði og matvæla- og næringarfræði.

Menningararfur (ÞJÓ022M)

Hvað er menningararfur og hvaða hlutverki þjónar hann? Af hverju er hann í stöðugri útrýmingarhættu? Hvernig tengir hann saman fortíð og samtíð? Hvað á hann skylt við þjóðríkið? Söguvitund? Hnattvæðingu? Kapítalisma? Stjórnmál? Í námskeiðinu verður leitað svara við þessum spurningum, kynntar nýlegar rannsóknir þjóðfræðinga, mannfræðinga, listfræðinga, félagsfræðinga, safnafræðinga, sagnfræðinga og fornleifafræðinga á menningararfi og tekinn púlsinn á því sem er að gerast á þessu ört vaxandi sviði. 

Kennslan fer fram í fyrirlestrum og umræðum.

Náttúrusögur: (yfir)náttúra í þjóðsögum og bókmenntum fyrri alda (ÞJÓ614M)

Með hliðsjón af þjóðsögum, bókmenntatextum og öðrum heimildum fjallar námskeiðið um birtingarmyndir náttúru og yfirnáttúru í frásagnarmenningu á Íslandi í gegnum aldirnar. Nemendur læra um þýðingu, snertifleti og óljós mörk þessara fyrirbæra og hvernig þau hafa mótað samfélag og umhverfi. Nemendur kynnast þannig ólíkum hugmyndum um stöðu fólks og (annarra) dýra innan, yfir eða utan við náttúruna. Í fjölbreyttum fyrirlestrum og verkefnavinnu verður fjallað með gagnrýnum hætti um mennsku og dýrsleika, lífheima og handanheima, efnisleika og hið yfirskilvitlega. Kannað verður hvaða hlutverk og form landslag, lífverur, líkamar, veður og náttúrufyrirbrigði taka í frásögnunum. Kynntar verða nýjustu rannsóknir á þessu breiða sviði, svo sem á framsetningu jarðhræringa og himingeima, bjarndýra, hvala, sela og húsdýra, og á náttúrvættum og öðrum þjóðsagnaverum á borð við álfa, drauga, tröll og berserki. Nemendur læra hvernig sagnaheimar og þjóðtrú hafa sett mark sitt á náttúruskynjun, alþýðuhefðir, þjóðhætti og samfélagsleg rými svo sem álagabletti, helga staði og staði sem eru þekktir fyrir reimleika. Einnig spyrjum við hvernig þessar frásagnir birtast í alþýðulist og myndlist, allt frá fyrri öldum til nútímans. Að lokum munum við kanna hvaða þýðingu frásagnir af náttúru og yfirnáttúru hafa í samhengi mannaldar, mannmiðaðra sjónarhorna, loftslagsbreytinga og ólíkrar stöðu samfélagshópa og tegunda

Skjalalestur 1550-1850 (SAG444G)

Nemendur öðlast færni í að lesa íslenska skrift frá tímabilinu, einkum frá 17. og 18. öld. Farið verður í helstu atriði skriftarþróunar, rætt um varðveislu ritheimilda og kynntar aðferðir við útgáfu gamalla texta.

Járnnegldir skósólar: Aðlögun, þjóðfræði og samfélagspeglun í Diskheimi Terry Pratchetts (ENS614G)

Í námskeiðinu Járnnegldir skósólar: Aðlögun, þjóðfræði og samfélagspeglun í Diskheimi Terry Pratchetts¹ verða lesnar valdar skáldsögur eftir Sir Terry Pratchett og þær rýndar með áherslu á þjóðfræði efnið sem í þeim er að finna. Pratchett hafði einstakt lag á að flétta saman í Diskheims sögum sínum furðusagnaformi bókmenntanna, þjóðfræðiefni og mannlegu samfélagi, flétta sem er einmitt viðfangsefni námskeiðsins. Pratchett hefur verið eignaður heiðurinn að nýrri bókmennta undirgerð sem kölluð er gamansamar furðusögur.

Fræðilegur og kenningarlegur brennipunktur verður annarsvegar á aðlögun og bókmenntalega rýni og hins vegar á þjóðfræði, allt frá þjóðsögum til slúðurs samtímans.

Markmiðið er einnig að skoða hvernig Pratchett sótti sér innblástur í poppmenningu Hnattheim.² . Námskeiðið veitir nemendum tækifæri til að kynnast og bera saman þjóðfræðiefni frá Englandi og Íslandi og skoða hvernig það birtist svo í Diskheimi.  Viðbótar vídd námskeiðsins felst svo í þverfaglegri fræðilegri nálgun á milli enskra bókmennta og þjóðfræða.

_________________

¹ Titillinn vísar til hugmynda Granny Wetherwax* um hentugan fótabúnað fyrir vinnandi nornir. Ef marka má þjóðfræðina þá er mikilvægt að hafa alltaf á sér svolítið járn. Járnnegldir sólarnir uppfylla þannig þjóðtrúna.

*Granny Wetherwax er ein af aðalsöguhetjunum í Diskheims bókaflokknum. †

†Pratchett var aðdáandi margfaldra neðanmálsgreina og nýtti þær af mikilli snilli.

² Pratchett og aðdáendur hans kalla raunveruleika okkar hér á plánetunni Jörð oftar en ekki hnattheim.

Innra starf safna (FOR425G)

Markmið námskeiðsins er að nemendur fái innsýn í dagleg verkefni og faglegt safnastarf hjá Þjóðminjasafni Íslands. Aðaláherslan verður á verklegan þátt söfnunar, skráningar og varðveislu. Kennslan verður tvískipt, fyrri hlutinn verður í formi fyrirlestra frá sérfræðingum Þjóðminjasafnsins en seinni hlutinn verður sérverkefni með safnkostinn sem nemendur vinna sjálfstætt undir leiðsögn kennara. Í fyrri hluta námskeiðsins verður lögð áhersla á alþjóðlegar siðareglur ICOM, fyrirbyggjandi forvörslu, gripaskráningu í Sarp, ljósmyndun gripa, ástandsmat á aðföngum (gripum, sýnum, frumheimildum o.s.frv.), pökkun, varðveislu og uppsetning sýninga. Mætingarskylda er í verklega tíma.

Fjögur minni verkefni verða á fyrri hluta námskeiðsins. Í síðari hlutanum mun nemandi vinna verkefni tengt safnkostinum í tengslum við námsefnið. Nemandi velur verkefnið eftir sínu áhugasviði undir leiðsögn kennara og skilar skýrslu og framsögu í lok námskeiðs.

Fornleifafræði eftir 1500 (FOR702M)

Í nútíma heimi er auðvelt að hugsa um fortíðina sem eitthvað sem er langt í burtu og hversdeginum óviðkomandi – hvort sem það er heimsókn á safn eða jafnvel fornleifafræðinám, sagan virðist alltaf vera aðskilin frá hversdagsleikanum. Hún er áhugamál okkar eða eitthvað sem við skoðum okkur til skemmtunar. Markmið þessa námskeiðs er að skoða samtímann frá sjónarhorni fornleifa- og sagnfræði: á hvaða hátt er líf okkar afleiðing atburða sem gerðust í fortíðinni? Námskeiðið mun sýna hvernig fortíðin lifir í nútímanum – ekki sem sögustaðir eða fornleifafræðibók heldur sem eitthvað sem hefur áhrif á skipulag hversdagsins og efnisveruleikan sem við búum í. Þótt rætur þessa ferla nái aftur til líffræðilegrar þróunar okkar þá má færa sterk rök fyrir því að flestir áhrifavaldarnir sem skapa umhverfi okkar eigi sér upphaf á síðustu 500 árum.

Störf kvenna á Íslandi: Frá vefnaði til mjólkurvara (SAG278G)

Þetta námskeið er ættlað til þess að kynna nemendur fyrir sögu Íslands frá landnámi á nýjundu öld fram á sextándu öld, séð í gegnum linsu hagkerfis og samfélagslegs afls sem mjólkurbúskapur og vefnaðarframleiðsla býr til. Pólitískir, samfélagslegir, hagfræðilegir og menningarlegir þættir verða skoðaðir í gegnum eftirfarandi: Landnám Íslands og vistfræði þess. Frum Íslenskt samfélag og landbúnaður. Virði svokallaðra kvenna starfa. Áhrif í Heiðni og uppgangur Kristni. Umhverfið og lýðfræðilegar krísur.

Snert á veruleikanum: ljósmyndin sem miðill (LIS605M)

Í námskeiðinu verður fjallað um ljósmyndina sem miðil í bæði listfræðilegu og menningarfræðilegu samhengi. Áhersla verður lögð á að greina sérstöðu ljósmyndarinnar sem miðils í samanburði við aðra miðla myndlistar og í samanburði við texta. Lesnir verða nokkrir lykiltextar í ljósmyndafræði eftir Abigail Solomon Godeau, Geoffrey Batchen, Liz Wells, Roland Barthes, Susan Sontag, Walter Benjamin, og fl. og þeim beitt við greiningu á myndlistarverkum og ljósmyndum. Einnig verða lesnir fræðitextar um íslenska samtímaljósmyndun og verk eftir íslenska listamenn tekin til greiningar. Þá verður hugað sérstaklega að ljósmyndinni sem heimild og sem vitnisburði um minningar og úrvinnslu á þeim, og hvernig listamenn hafa nýtt sér eiginleika ljósmyndarinnar við þjóðfélagslega gagnrýni.

Kynferðisbrot, lög og réttlæti (FÉL601M)

Umræðan um kynferðisbrot og hvernig eigi að bregðast við þeim hefur farið hátt síðustu misseri, þá sérstaklega í kjölfar #MeToo hreyfingarinnar. Rannsóknir sýna að einungis lítill hluti kynferðisbrotamála eru kærð til lögreglunnar og aðeins örlítill hluti þeirra lýkur með sakfellingu. Því má segja að málaflokkurinn einkennist af réttlætishalla. Í auknum mæli sjáum við einnig þolendur kynferðisbrota segja sögu sína á samfélagsmiðlum eða í fjölmiðlum og í sumum tilvikum eru meintir gerendur ásakaðir opinberlega sem getur vakið ólík viðbrögð og haft ýmiss konar afleiðingar.

Í þessu námskeiði verður leitað skýringa á þessari samfélagsþróun út frá sjónarhóli réttarfélagsfræðinnar. Í réttarfélagsfræðinni er notast við félagsvísindalegar kenningar og aðferðir til að rannsaka lögin, lagalegar stofnanir og hegðun fólks í tengslum við lögin. Þannig er hægt að greina lagaleg fyrirbæri í félagslegu, menningarlegu og sögulegu samhengi. Til að varpa frekara ljósi á meðferð kynferðisbrota, verður einnig leitað í smiðju afbrotafræðinnar, þolendafræðinnar, kynjafræðinnar og heilbrigðisvísinda.

Meðal annars verður leitað svara við eftirfarandi spurningum: Hverjir fremja kynferðisbrot og af hverju? Hvernig er reynsla karla sem verða fyrir kynferðisbrotum önnur en reynsla kvenna? Hver er munurinn á réttarstöðu sakborninga og réttarstöðu brotaþola? Af hverju er munur á ætlun og framkvæmd laganna? Hvernig hefur refsivörslukerfið þróast? Hvað einkennir lögfræðinámið og lögfræðistéttina? Hver er munurinn á réttarvitund og réttarmenningu? Hver er munurinn á lagalegu réttlæti og félagslegu réttlæti? Hvernig eru óhefðbundin réttarkerfi betri eða verri en hefðbundin réttarkerfi? 

Skjalalestur 1550-1850 (SAG444G)

Nemendur öðlast færni í að lesa íslenska skrift frá tímabilinu, einkum frá 17. og 18. öld. Farið verður í helstu atriði skriftarþróunar, rætt um varðveislu ritheimilda og kynntar aðferðir við útgáfu gamalla texta.

Safn og samfélag: Sirkus dauðans? (SAF603M)

Fjallað verður um samfélagslegt hlutverk safna út frá margvíslegum sjónarhornum: efnahagslegum, pólitískum, menningarlegum, félagslegum og síðast en ekki síst alþjóðlegum. Fjallað verður meðal annars um hlutverk safna í hugmyndinni um þjóð, lagalegt umhverfi safna, rekstrarform, staða og hlutverk þjóðarsafna, safna í eigu sveitarfélaga, félagasamtaka og einkafyrirtækja, fjármögnun safnastarfs, stefna yfirvalda í málefnum safna, söfn og mannréttindi, söfn og áföll (trauma), kynjahugmyndir og fleira. Í námskeiðinu er einnig hugað að möguleikum safna á að virkja fólk og samfélög til þátttöku í starfsemi þeirra eins og söfnun, heimildaöflun, sýningarstjórnun, sýningargerð og annarri miðlun. Skoðuð verða innlend og erlend dæmi. Eftir því sem því verður komið við, eru farnar ein til tvær vettvangsferðir. Námskeiðið er eingöngu kennt í fjarnámi.

Gripafræði (FOR303G)

Námskeiðið fjallar annars vegar um almennan grundvöll gripafræðinnar, gerðfræði og efnisfræði, og hins vegar um helstu flokka gripa sem finnast á Íslandi, leirker, steináhöld og steinílát, skartgripi og vopn, tréílát, vefnað, gler, krítarpípur o.fl.

Menningartengd ferðaþjónusta (FER507G)

Í námskeiðinu verður hugað að þýðingu og skilgreiningu hugtaksins menningar í menningartengdri ferðaþjónustu með sérstöku tilliti til framsetningar og miðlunar ímynda og menningar á mismunandi vettvangi. Velt verður upp pólitískum og siðferðilegum spurningum hvað varðar söfnun, framsetningu og miðlun menningar í mismunandi samhengi og á mismunandi vettvangi, erlendis og hérlendis. Einnig verða skoðuð tengsl ferðaþjónustu við skapandi greinar. Spurningum varðandi eignarhald á menningararfleifð verða íhugaðar svo og í höndum hvers það að skapa menningararfleifð er.

Menningartengd ferðaþjónusta (FER507G)

Í námskeiðinu verður hugað að þýðingu og skilgreiningu hugtaksins menningar í menningartengdri ferðaþjónustu með sérstöku tilliti til framsetningar og miðlunar ímynda og menningar á mismunandi vettvangi. Velt verður upp pólitískum og siðferðilegum spurningum hvað varðar söfnun, framsetningu og miðlun menningar í mismunandi samhengi og á mismunandi vettvangi, erlendis og hérlendis. Einnig verða skoðuð tengsl ferðaþjónustu við skapandi greinar. Spurningum varðandi eignarhald á menningararfleifð verða íhugaðar svo og í höndum hvers það að skapa menningararfleifð er.

Íslensk myndlist 1870-1970 (LIS102G)

Saga íslenskrar myndlistar frá 1870 til 1970. Fjallað er um upphaf íslenskrar nútímamyndlistar, einstaka myndlistarmenn og mótandi öfl í íslensku myndlistarlífi, áhrif erlendra listhugmynda og stefna, tilraunir til að skilgreina "þjóðlega" íslenska myndlist, stuðning og áhrif yfirvalda á myndlistarþróun, togstreitu milli málsvara þjóðlegrar listar og óþjóðlegrar listar, einnig milli "tilfinningatjáningar" annars vegar og "vitsmunalegrar" framsetningar hins vegar, innlenda listmenntun og megineinkenni myndlistarumfjöllunar eins og hún birtist á hverjum tíma í dagblöðum og tímaritum. Leitast verður við að meta sérkenni íslenskrar myndlistar í samhengi við erlenda listþróun, en einnig í ljósi íslenskrar samfélagsþróunar og sögu. Kennt í HÍ

Þjóðerni, innflytjendur og þverþjóðleiki (MAN344G)

Námskeiðið fjallar um framlag mannfræðinnar til rannsókna á þjóðerni, fjölmenningarlegu samfélagi, innflytjendamálum og kynþáttahyggju. Gerð verður grein fyrir helstu viðfangsefnum mannfræðinnar á þessum sviðum og ólíkir fletir athugaðir í ljósi mikilvægis þjóðernis og fólksflutninga í heiminum í dag. Meðal annars verður skoðað við hvaða kringumstæður þjóðerni verður mikilvægt. Einnig verða athuguð tengsl þjóðernis við aðra þætti eins og stétt, kyn og menningu. Skoðuð verða þjóðernisfyrirbæri og fjölmenningarleg samfélög eins og þau birtast á mismunandi hátt á Íslandi og annars staðar í heiminum.

Félagssálfræði (FÉL109G)

Í námskeiðinu verður í upphafi fjallað um kenningarlegar forsendur félagsfræði og sálfræði og tengingu þeirra í félagssálfræði. Hópamyndun og samskipti innan hópa eru lykilþættir í umfjölluninni. Sérstök áhersla er á aðferðafræði félagssálfræðinnar s.s. þátttökuathuganir og tilraunir. Þá verður fjallað um hagnýta þætti félagssálfræðinnar t.d. í tengslum við afbrot, atvinnulíf og mannauðsstjórnum. Nemendur vinna verkefni á grundvelli rannsóknatexta sem hefur að markmiði aukinn skilning á samspili kenninga, aðferða og hagnýtingar. Það verkefni er helmingur námsmats, skriflegt próf hinn helmingurinn.

Að námskeiði loknu eiga nemendur að þekkja grunnhugtök í félagssálfræði og geta beitt þeim á samtímaviðfangsefni

Afbrotafræði (FÉL309G)

Í námskeiðinu verður afbrotafræðin og helstu viðfangsefni hennar kynnt. Í grófum dráttum skiptist námskeiðið í tvennt. Í fyrri hlutanum verður farið í helstu kenningar og rannsóknir til að varpa ljósi á eðli afbrota og samfélagslegra viðbragða við þeim. Í þessu skyni verður klassísk og pósitívísk afbrotafræði skoðuð. Sérstök áhersla verður lögð á ýmsar félagsfræðilegar kenningar og rannsóknir á afbrotum, s.s. framlag formgerðarhyggju, samskiptaskólans og átakakenninga. Í síðari hluta námskeiðsins verða fjórar tegundir afbrota teknar fyrir (ofbeldisglæpir, kynferðisbrot, fíkniefnabrot og viðskiptaglæpir) og þær metnar í ljósi kenninga úr fyrri hluta og opinberrar stefnumörkunar í þessum málaflokkum.

Kynjamannfræði (MAN348G)

Kynjamannfræði er samheiti yfir kvennamannfræði, mannfræði kynmenningar og femíníska mannfræði. Í námskeiðinu er fjallað um tilurð og þróun kynjamannfræði og raktar helstu áherslur sem einkenna hvert tímabil. Fjallað er um réttindabaráttu íslenskra kvenna, hún skoðuð í staðbundnu og hnattrænu samhengi og kennarar í mannfræði fjalla um mismunandi viðfangsefni á fræðasviðinu í tengslum við femíniska mannfræði. Þar má nefna líffræðilega mannfræði, hnattvæðingu, fólksflutninga og fjölmenningu, gagnrýni af jaðrinum, hinsegin fræði og kynverund og karlmennskur. 

Inngangur að mannfræði (MAN103G)

Markmið námskeiðsins er að kynna nemendum undirstöðuatriði félagslegrar og menningarlegrar mannfræði og helstu efnisþætti greinarinnar. Fjallað er um verkefnasvið mannfræði, sögu greinarinnar, helstu kennistefnur, rannsóknaraðferðir og hugtök. Ennfremur er fjallað um skipan samfélaga almennt, tengsl vistkerfis og samfélags og félagslegar breytingar. Þá eru einstakir þættir félagsskipunar ræddir s.s. sifjar, stjórnskipan, hagskipan og trúarbrögð og fjallað er um rannsóknir mannfræðinga á íslensku samfélagi.

Íslenskir kvikmyndahöfundar og greinahefðir (KVI317G)

Í námskeiðinu verða íslenskar kvikmyndir skoðaðar með hliðsjón af kenningum um kvikmyndagreinar og kvikmyndahöfunda. Víða verður ferðast um kvikmyndasöguna, eða allt frá þjóðlegum efnistökum frumherjanna til harðsoðinna glæpamynda samtímans. Rýnt verður í hugtakið „kvikmyndahöfundur“ og tilraun gerð til að máta það upp á íslenska kvikmyndasögu og tiltekna leikstjóra. Þá verður litið til þess hvernig ákveðnar kvikmyndagreinar virðast henta til útflutnings meðan aðrar hafa reynst heimakærari. Rýnt verður í greinar sem hafa fest sig í sessi, eins og listamyndina, og aðrar sem ekki hefur tekist það, líkt og dans- og söngvamyndina.Skoðað verður hvernig íslenskar kvikmyndir falla undir alþjóðlegar meginstraumsgreinahefðir líkt og glæpamyndina og hrollvekjuna, en umbreyta þeim um leið með „þjóðlegum“ áherslum. Lesnir verða nokkrir mikilvægustu textar greinafræðanna og höfundarkenningarinnar og þeir skoðaðir í samhengi við íslenska kvikmyndasögu.

Fjölmiðlafræði (Inngangur að fjölmiðlafræði) (FÉL323G)

Markmið námskeiðsins er að veita nemendum þekkingu á félagsfræðilegum grundvelli fjölmiðla og þætti þeirra í samheldni flókinna þjóðfélaga. Yfirlit verður veitt um sögu boðskipta frá fyrstu prentuðum blöðum til stafrænnar miðlunar og áhersla lögð á að veita nemendum innsýn í samspil fjölmiðla við samfélagið og einstaklingana sem það skipa. Fjallað verður um helstu kenningar og niðurstöður innlendra og erlendra rannsókna á notkun og áhrifamætti fjölmiðla og er eignarhald, sjálfstæði fjölmiðla- og blaðamanna og fréttaframleiðsla á meðal þess sem er skoðað auk þess sem sígildar kenningar um dagskrár- og innrömmunaráhrif, siðafár, áróður, orðræðu og ímyndasköpun koma við sögu.

Heimur vistarbandsins (SAG351G)

Í námskeiðinu verður rýnt í heim vistarbandsins á Íslandi á 18. og 19. öld og félagsgerð gamla sveitasamfélagsins skoðuð í ljósi þess. Fjallað verður um hugmyndir um feðraveldi, húsbóndavald og hlutverk vinnu frá síðari hluta miðalda og fram á 19. öld á Íslandi og í Evrópu og þær settar í samhengi við almenna samfélagsþróun og hugmyndastefnur. Þá verður rýnt í þróun löggjafar um vistarskyldu og vinnuhjú hér á landi frá Bessastaðapóstum 1685 til laga um lausamenn árið 1907 og hún sett í samhengi við þjóðfélagsbreytingar og hliðstæður við þróun vistarskyldu í nágrannalöndunum. Rætt verður um ólíkan reynsluheim vinnumanna og vinnukvenna, um margslungið samband húsbænda og hjúa þeirra, um stöðu lausafólks og annarra sem höfðust við á jaðri félagsgerðar sveitasamfélagsins ásamt starfssérhæfingu og  hversdagslífi til sveita á Íslandi á tímabilinu. Áhersla verður lögð á að staðsetja viðfangsefnið í samhengi við erlendar, einkum evrópskar, rannsóknir á vinnuhjúum og vistarskyldu. Loks verður fjallað um arfleifð vistarbandsins í söguskoðun og sjálfsvitund Íslendinga fram á okkar daga. Nemendur verða kynntir fyrir helstu hugtökum og kenningum sem varða efnið sem og umræðum fræðimanna um álitamál því tengdu. Nemendur munu jöfnum höndum lesa valdar frumheimildir, rannsóknir íslenskra fræðimanna og erlent samanburðarefni.

Góss í geymslum. Söfn og safngripir (SAG277G)

Söfn gegna mikilvægu hlutverki í að varðveita og miðla þekkingu um fortíðina í valdi þeirra safngripa sem þar eru geymdir. Gripirnir eru mikilvægar heimildir um liðna tíð og hafa verið uppspretta rannsókna í meðal annars fornleifafræði, sagnfræði og safnafræði. Hér í þessu námskeiði verður farið í saumana á hvernig fræðimenn hafa nýtt sér söfn og safngripi sem heimildir í rannsóknum sínum og hvernig má auka þekkingu á íslenskum safnkosti sem liggur meðal annars til miðlunar á Sarpi – gagnagrunni íslenskra safna. Sérstaklega verður rýnt í safnkost Þjóðminjasafn Íslands og hvað hann hefur fram að færa um sögu landsins. Tekist verður á við spurningar á borð við: Hvað er safn? Hvernig verður hlutur að safngrip og hvað er safngripur? Hverju er safnað á Þjóðminjasafni Íslands? Hverjir eru möguleikarnir í að nýta safnkost og gripi sem heimildir í sagnfræðilegum rannsóknum? Hver er fræðilegur grundvöllur söfnunarinnar? 

Inngangur að mannfræði (MAN103G)

Markmið námskeiðsins er að kynna nemendum undirstöðuatriði félagslegrar og menningarlegrar mannfræði og helstu efnisþætti greinarinnar. Fjallað er um verkefnasvið mannfræði, sögu greinarinnar, helstu kennistefnur, rannsóknaraðferðir og hugtök. Ennfremur er fjallað um skipan samfélaga almennt, tengsl vistkerfis og samfélags og félagslegar breytingar. Þá eru einstakir þættir félagsskipunar ræddir s.s. sifjar, stjórnskipan, hagskipan og trúarbrögð og fjallað er um rannsóknir mannfræðinga á íslensku samfélagi.

Almenn félagsfræði (FÉL102G)

Fjallað er um hið félagsfræðilega sjónarhorn; helstu kenningar og beitingu þeirra á viðfangsefni í fortíð og samtíma. Markmið námskeiðsins er að nemendur öðlist yfirsýn um þekkingu helstu viðfangsefnum félagsfræðinnar. Áhersla er lögð á að tengja saman kenningar og niðurstöður rannsókna. Auk umfjöllunar um klassískar kenningar, nútímavæðingu og um miðlæg hugtök á borð við félagsgerð (social structure) og menningu (culture), kynnast nemendur rannsóknum á veigamiklum viðfangsefnum, t.d. lagskiptingu, fjöldahreyfingum, skipulagsheildum, hnattvæðingu, frávikum og sjúkdómum, kynjafræði, börnum og unglingum, innflytjendamálum og lífshlaupinu.

Kynjamyndir og kynusli: Inngangur að kynjafræði (KYN106G)

Í námskeiðinu er fjallað um helstu viðfangsefni kynjafræða í ljósi margbreytileika nútímasamfélaga. Kynjafræðilegu sjónarhorni er beitt til að gefa yfirlit yfir stöðu og aðstæður ólíkra hópa í samfélaginu. Kynnt verða helstu hugtök kynjafræða svo sem kyn, kyngervi, eðlishyggja og mótunarhyggja. Skoðað er hvernig kyn er ávallt samtvinnuð öðrum samfélagslegum áhrifabreytum.

Söfn sem námsvettvangur (SAF501G)

Einn megintilgangur safna á Íslandi er að skila menningar- og náttúruarfi landsins til komandi kynslóða og stuðla að aukinni þekkingu á þessari arfleifð og skilningi á tengslum hennar við umheiminn. Ætlast er til þess (samkvæmt safnalögum) að söfn reyni að „auka lífsgæði manna“ með því að efla skilning á þróun og stöðu menningar, lista náttúru eða vísinda. Söfn og safnfræðsla geta því haft áhrif á samfélag, hópa og einstaklinga. Safnafræði getur komið hér að liði og er megin viðfangsefni námskeiðsins.

Kynntar verða fræðilegar kenningar sem hafa að markmiði að stuðla að fjölbreyttri og áhrifamikilli fræðslu tengdri fornleifum, list, náttúruvísindum, menningarlegri arfleifð og öðrum viðfangsefnum safna. Hugað verður að fjölbreyttum markhópum safnfræðslu, hlutverki safngesta innan safna, rými, textagerð, margmiðlun, gagnvirkni og fleira.

Þetta er fjarkennslunámskeið sem skiptist í þrjár lotur. Í hverri lotu eru ör-fyrirlestrar frá kennara með hugleiðingum um námsefnið, gesta-fyrirlestrar (stafrænir) og aukaefni. Þrjár stað og/eða ZOOMlotur eru yfir önnina, þar sem nemendur fá fyrirlestra frá starfsmönnum safna og vinna að fræðsluverkefni í samstarfi við safn í Reykjavík. Verkefnið verður þróað út frá fræðilegum áhuga nemenda undir handleiðslu kennara og með aðstoð starfsmanna safnsins.

Frægðarfræði (ABF437G)

Hvernig verða stjörnur til, hvernig myndast þær og af hverju þurfum við eins mikið á þeim að halda dæmin sanna? Í námskeiðinu verða allskyns stjörnur skoðaðar, kvikmyndastjörnur sem og rithöfundar, ljóðskáld, tónlistarmenn og stjórnmálamenn. Glímt verður við spurningar eins og hvort stjörnur eða frægt fólk sé framleitt, við hvernig samfélagsleg skilyrði stjarnan þrífst og hvernig félagslegt vald eða vægi þær hafa. Farið verður í að skoða stjörnur með hliðsjón af kyni, kynferði, kynþætti, ævisögu, stétt, hugmyndafræði og þeirri merkingu sem við leggjum i líf þeirra og dauða. Ýmsir þættir eru skoðaðir sérstaklega eins og persónutöfrar, smekkur, félagslegur hreyfanleiki, einstaklingshyggja og kyntöfrar og þeir settir í samhengi við ímyndasköpun stjörnunnar. Auk þess verða nokkrir rithöfundar greindir og skoðaðir með hliðsjón af áhrifum ævisagna á helgimynd þeirra. opinbera ímynd

Í námskeiðinu verða meðal annars stjörnurnar Bette Davis, Joan Crawford, Marlon Brando, Tom Cruise, Marilyn Monroe, Elvis Presley og Jim Morrison skoðaðar. Á meðal rithöfunda og ljóðskálda má nefna skáldin Sylviu Plath, Ted Hughes og Virginiu Woolf. Auk þess verður stjórnmálamaðurinn Donald Trump skoðaður með hliðsjón af ímynd, samfélagi og stéttarhugtakinu.
Á meðal kvikmynda og annarra verka má nefna Sunset Boulevard (1950), All About Eve (1950), Mildred Pierce (1945), What Ever Happened To Baby Jane (1962), The Godfather I (1972), Blonde (Oates), Ariel (Plath), The Birthday Letters (Hughes), The Hours (Cunningham) og Herra alheimur (Hallgrímur Helgason). Auk þess má nefna kennslubókina Kvikmyndastjörnur (Alda Björk Valdimarsdóttir).

Ójöfnuður: Efnahagur, kyn og minnihlutahópar (FÉL264G)

Ójöfnuður hefur löngum verið eitt meginhugtak félagsfræðinnar, enda hefur hún mikið fjallað um hvernig gæðum í samfélaginu er skipt og með hvaða afleiðingum. Lengi var talið að Ísland væri tiltölulega jafnt samfélag, en endurskoðun á fortíðinni hefur leitt í ljós að ójöfnuður hefur verið meiri en við höfum viljað viðurkenna í gegnum tíðina. Það sem er kannski mikilvægara er að efnahagslegur ójöfnuður hefur verið breytilegur til lengri tíma og frá tíunda áratugnum til allra síðustu ára hafa orðið miklar sveiflur í skiptingu tekna, eigna og fjárhagsþrenginga. Félagsfræðin hefur víða nálgun á birtingarform ójafnaðar í samfélaginu, til dæmis út frá kyni, aldri, þjóðerni, kynþætti og kynhneigð. 

Í þessu námskeiði munum við skoða helstu kenningar og rannsóknir félagsfræðinnar um ójöfnuð og setja þær í íslenskt samhengi. Við munum velta fyrir okkur hvers konar ójöfnuður er til staðar í samfélaginu og hvort ákveðnar tegundir ójöfnuðar eigi eftir að skipta meira máli í framtíðinni, meðal annars út frá breytingum í samfélagsumhverfinu og í samsetningu mannfjöldans. Að auki munum við skoða afleiðingar ójöfnuðar á líf einstaklinga, til dæmis varðandi heilsu þeirra, völd, afkomu og þátttöku í samfélaginu.

Félagsleg frávik, jaðarsetning og mannréttindi (FÉL262G)

Viðfangsefnið í námskeiðinu eru samskiptakenningar í félagsfræði (Interactionism, Phenomenology og Ethnomethodology) eða svokallaðar míkrókenningar. Farið verður í fræðilegan grundvöll sjónarhornsins og hefðbundna vísindahyggju(positivism/empirism). Dæmi verða tekin úr veruleika samtímans um útfærslu þessara sjónarhorna. Áhersla verður lögð á samskipti, heimsmynd, sögulegar kringumstæður, merkingu/túlkun, vald/hagsmuni og sérstaklega á tilhneigingu til sjúkdómsvæðingar á hegðan sem brýtur í bága við viðmið samfélagsins.

Listin að ferðast (LAN205G)

Þetta námskeið fjallar um mismunandi tegundir ferðamennsku og birtingarmyndir ferðaþjónustu á ólíkum svæðum. Námskeiðið skoðar tiltekna strauma ferðamennsku eins og massaferðamennsku, fátækraferðamennsku og bakpokaferðamennsku ásamt því að kynna kenningar um drifkrafta ferðalaga. Umfjöllunin er tengd ákveðnum landsvæðum og sett í samhengi við samfélagslega þróun þeirra. Þannig er lögð áhersla lögð á að veita innsýn í landfræðilegt samhengi ferðaþjónustu í heiminum í dag ásamt þeim álitamálum og úrlausnarefnum sem ferðamennska á við að etja á ólíkum stöðum.

Íslensk myndlist í samtíð (LIS201G)

Helstu sérkenni og söguleg þróun íslenskrar myndlistar síðustu áratugi 20. aldar og á fyrsta áratug 21.aldar skoðuð í ljósi íslensks samfélags og samhengis við erlenda listþróun. Meðal viðfangsefna er arfleifð SÚM á áttunda áratugnum, stofnun Gallerís Suðurgötu 7 og Nýlistasafnsins, einkenni hins íslenska konsepts og annarra „nýlista“, svo sem ljósmynda, innsetninga og gjörninga, stofnun Myndhöggvarafélagsins í Reykjavík og uppgangur þrívíddarlistar, endurkoma olíumálverksins á níunda áratugnum, vídeólistar starfrænna miðla og í seinni tíð skörun myndlistar, kvikmyndamiðilsins og tónlistar. Hugað verður að afstöðu yngri kynslóðar myndlistarmanna til myndlistararfsins á hverjum tíma, m.a. til náttúruarfleifðar og að "þjóðlegri" birtingarmynd myndlistar. Þá er fjallað um einkenni gagnrýnnar umræðu um myndlist, listmenntun, þátttöku í Feneyjabíennal, rekstur gallería og stofnun sýningarhópa í samtímanum. Kennt í HÍ.

Menningarheimar (TÁK204G)

Þverfaglegt inngangsnámskeið þar sem efnt er til samræðu milli fræðasviða námsbrautarinnar, þ.e. bókmenntafræði, kvikmyndafræði, kynjafræði, listfræði, málvísinda, menningarfræði, táknmálsfræði og þýðingafræði. Birtu verður brugðið á alþjóðlegar hræringar í hugvísindum á liðnum áratugum en jafnframt rýnt í tengsl fræða og heimsmyndar. Fjallað verður um táknfræði tungumálsins og m.a. spurt hvort það geti talist grundvöllur annarra táknkerfa. Spurst verður fyrir um tengsl og "sambúð" mismunandi tungumála og málheima. Er hægt að þýða á milli allra mál- og menningarheima? Hvað geta aðstæður heyrnarlausra sagt okkur um tengsl málheima? Hvað er fjölmenning? Hvernig tengjast talað mál, lesmál og sjónmenning í samfélaginu? Í hverju felst menningarlæsi? Hugað verður að bókmenntum, myndlist, kvikmyndum og öðru myndefni í þjóðlegu og alþjóðlegu samhengi og kannað hvernig þessi táknkerfi vinna með mörkin milli kynja, kynþátta, stétta, menningarhópa, þjóða og heimshluta. Lesið verður ýmiskonar fræðilegt efni og skáldverk, könnuð myndverk og kvikmyndir, en viðfangsefnin verða einnig sótt í fjölmiðla og það sem er á seyði í samtímanum. Námsmat felst í fjórum verkefnum á misserinu og skriflegu lokaprófi.

Kenningar í ferðamálafræði (FER409G)

Á áttunda áratugnum byrjuðu fræðimenn að velta fyrir sér tilgangi, þróun og mikilvægi ferðamennsku í heiminum. Spurningar eins og „hver er ferðamaður?“, „hver er tilgangur þess að ferðast?“ og „hvað skilgreinir ferðalög?“ voru algengar framan af og enn þann dag í dag velta fræðimenn upp þessum sömu spurningum, þó með breyttum áherslum í síbreytilegum félagslegum og pólitískum aðstæðum.

Þessi áfangi leggur áherslu á helstu kenningar ferðamálafræðinnar og gefur innsýn í ólíkar nálganir og áherslur fræðanna. Krafa verður gerð á nemendur um að þeir velti fyrir sér mismunandi áherslum fræðimanna og setji fram eigin rannsóknarspurningar og móti hugsanlegar nálganir hvað varðar uppsetningu verkefnis í ferðamálafræðum.

Áfangastaðurinn Ísland (FER209G)

Markmið námskeiðsins er að veita nemendum undirstöðuþekkingu á ferðamannalandinu Íslandi og helstu áfangastöðum og ferðaleiðum sem þar er að finna. Jafnframt er leitast við að veita nemendum hagnýta þjálfun til að þeir geti skipulagt ferðir um landið og notað til þess aðgengilegar aðferðir kortagerðar og unnið með með einfaldar landupplýsingar. Ferðaleiðir verða skoðaðar með tilliti til aðdráttarafls þeirra, afþreyingarmöguleika og upplifunar ferðamanna. Dregið verður saman það helsta um hverja leið með tilliti til samfélags þess svæðis sem ferðast er um, náttúru, sögu og menningu.

Sérstök áhersla verður lögð á þjálfun í:

• Að afla gagna til að skipuleggja ferðir um Ísland fyrir ólíka hópa ferðamanna.
• Miðlun upplýsinga til ferðamanna og pistlagerð.
• Rýmistengdri hugsun og notkun landfræðilegra upplýsinga við skipulagningu ferða.

Farið verður í ferðir í nágrenni Reykjavíkur og sýndarferðalög víðsvegar um landið. Einnig munu nemendur fara í leiðsagða hópferð á eigin vegum.

Kenningar í ferðamálafræði (FER409G)

Á áttunda áratugnum byrjuðu fræðimenn að velta fyrir sér tilgangi, þróun og mikilvægi ferðamennsku í heiminum. Spurningar eins og „hver er ferðamaður?“, „hver er tilgangur þess að ferðast?“ og „hvað skilgreinir ferðalög?“ voru algengar framan af og enn þann dag í dag velta fræðimenn upp þessum sömu spurningum, þó með breyttum áherslum í síbreytilegum félagslegum og pólitískum aðstæðum.

Þessi áfangi leggur áherslu á helstu kenningar ferðamálafræðinnar og gefur innsýn í ólíkar nálganir og áherslur fræðanna. Krafa verður gerð á nemendur um að þeir velti fyrir sér mismunandi áherslum fræðimanna og setji fram eigin rannsóknarspurningar og móti hugsanlegar nálganir hvað varðar uppsetningu verkefnis í ferðamálafræðum.

Kyn, fjölmenning og margbreytileiki (KYN201G)

Fjallað um helstu viðfangsefni margbreytileika- og kynjafræða í ljósi gagnrýnnar fjölmenningarhyggju og margbreytileika nútímasamfélaga. Áhersla er á hvernig viðfangsefnin tengjast íslenskum veruleika og stjórnmálum.

Skoðað er hvernig félagslegar áhrifabreytur á borð við kyn, kynhneigð, þjóðernisuppruna, trúarskoðanir, fötlun, aldur og stétt eiga þátt í að skapa einstaklingum mismunandi lífsskilyrði og möguleika.

Kynnt verða helstu hugtök kynja- og margbreytileikafræða svo sem kyngervi, eðlishyggja og mótunarhyggja og skoðað hvernig félagslegar áhrifabreytur eru ávallt samtvinnaðar í lífi fólks. Áhersla er á hvernig málefni kyns, fjölmenningar og margbreytileika tengjast íslenskum veruleika og stjórnmálum. 

Nútímakenningar í félagsfræði (FÉL404G)

Fjallað verður um nokkrar helstu kenningar í félagsfræði á 20. öld, m.a. vísindaheimspekilegar forsendur kenninga í þjóðfélagsfræðum, samskiptakenningar, átakakenningar og verkhyggju. Nemendur velja nýjar fræðibækur og tengja efni þeirra við þær kenningar sem fjallað er um í námskeiðinu.

Mannfræðikenningar I (MAN203G)

Í námskeiðinu er fjallað um helstu kenningar í almennri mannfræði frá upphafi að áttunda áratug 20. aldar. Rakinn er hugmyndalegur aðdragandi að kenningafræði mannfræðinnar. Fjallað er um helstu kennistefnur s.s. þróunarhyggju, virknihyggju og hinar ýmsu tegundir gerðarhyggju, þá höfunda sem mótuðu þessar kennistefnur, verk þeirra og tengsl rannsókna og kenninga.

Íslensk fornleifafræði (FOR201G)

Yfirlitsnámskeið um íslenska fornleifafræði, sögu hennar, viðfangsefni og stöðu þekkingar. Farið er yfir helstu strauma í íslenskri fornleifafræði og fjallað ítarlega um sex lykilstaði sem endurspegla áherslur og viðfangsefni íslenskrar fornleifafræði. Kynntar verða helstu rannsóknir sem gerðar hafa verið og fjallað um áhrif þeirra á söguskynjun Íslendinga og fræðilega umræðu. Að námskeiði loknu eiga nemendur að kunna skil á einkennum íslenskra fornleifa og geta lýst helstu tegundum gripa, þeim efnum og þeirri tækni sem liggja til grundvallar íslenskri menningarsögu.

Kynjafræðikenningar (KYN202G)

Kynjafræði er þverfræðileg. Hér verður heimspekilegur og kenningalegur grundvöllur kynjafræða og gagnrýnið inntak þeirra skoðað.

Fjallað er um birtingarform og merkingu kyns (e. sex) og kyngervis (e. gender) í tungumáli og menningu, sögu, samfélagi og vísindum. Sjónarmið fræðanna eru kynnt og tengsl þeirra við aðferðafræði.

Í námskeiðinu er fjallað um heimspekilegan og kenningalegan grundvöll kynjafræða og gagnrýnið og þverfræðilegt inntak þeirra. Fjallað er um birtingarform og merkingu kyns (e. sex) og kyngervis (e. gender) í tungumáli og menningu, sögu, samfélagi og vísindum. Sjónarmið fræðanna eru kynnt og tengsl þeirra við aðferðafræði. Þá eru nemendur þjálfaðir í að beita á sjálfstæðan og gagnrýninn hátt fræðilegum hugtökum og aðferðum.

Samfélags- og nýmiðlar (FÉL443G)

Námskeiðið er helgað hinum svofelldu samfélagsmiðlum (Facebook, Twitter, Snapchat o.s.frv) sem hafa á umliðnum árum, og það á fremur stuttu tímabili, markað djúp spor í sögu fjölmiðla og á margan hátt breytt eðli og eigindum fjölmiðlunar (og margir vilja líta svo á þessi fyrirbæri séu ekki eiginlegir fjölmiðlar). Sérstaklega verður litið til þeirra rullu sem þessir gagnvirku samfélagsmiðlar spila í nútímanum, bæði á makróstigi (stofnanir, eignarhald) og míkróstigi (samskipti einstaklinga og hópa). Áhrif þessara miðla á daglegt líf; samskipti, menningarneyslu, pólitík o.fl eru óumdeild og litið verður til nýjustu rannsókna á þessu sviði.

Listin að ferðast (LAN205G)

Þetta námskeið fjallar um mismunandi tegundir ferðamennsku og birtingarmyndir ferðaþjónustu á ólíkum svæðum. Námskeiðið skoðar tiltekna strauma ferðamennsku eins og massaferðamennsku, fátækraferðamennsku og bakpokaferðamennsku ásamt því að kynna kenningar um drifkrafta ferðalaga. Umfjöllunin er tengd ákveðnum landsvæðum og sett í samhengi við samfélagslega þróun þeirra. Þannig er lögð áhersla lögð á að veita innsýn í landfræðilegt samhengi ferðaþjónustu í heiminum í dag ásamt þeim álitamálum og úrlausnarefnum sem ferðamennska á við að etja á ólíkum stöðum.