Ofbeldi er mikil meinsemd í samfélögum og miðað við skráningar hjá Ríkislögreglustjóra fjölgaði ofbeldisverkum á landsvísu um þrjú prósent í fyrra miðað við meðaltal áranna 2016 og 2018. Kynferðisbrotum fjölgaði á sama tíma um rösk 33 prósent. Þetta er vissulega áhyggjuefni. Tölur lögreglu ná þó ekki yfir öll þau ofbeldisverk sem framin eru hér á landi enda ekki öll kærð. En er hægt að meta fjárhagslegt virði þess að þurfa ekki að þola ofbeldi af neinu tagi? Brynja Jónbjarnardóttir, rannsakandi hjá Háskóla Íslands, hefur leitað svara við þessari spurningu en hún vinnur nú að rannsókn ásamt fjölþjóðlegum og þverfræðilegum hópi vísindamanna undir stjórn Tinnu Laufeyjar Ásgeirsdóttur, prófessors í hagfræði.
„Í rannsókninni metum við þann miska sem einstaklingar verða fyrir vegna andlegs ofbeldis, kynferðisofbeldis og eða líkamlegs ofbeldis. Miskinn er metinn með tekjuuppbótaraðferð sem dregur fram hve mikið þyrfti að greiða einstaklingum til að bæta upp það velferðartap sem fylgir afleiðingum ofbeldis af tilteknu tagi,“ segir Brynja en rannsóknarhópurinn sem hún tilheyrir kallast ConCIV og stendur hann að rannsóknum sem skoða þann miska sem einstaklingar verða fyrir vegna ýmissa sjúkdóma og fleiri þátta.
Vantar betri greiningu á kostnaði vegna ofbeldis
Aðspurð um ástæður rannsóknarinnar segir Brynja að vísindafólkinu hafi þótt skorta ítarlegri greiningu á kostnaði vegna ofbeldis á Íslandi. „Hér á ég við óáþreifanlegan kostnað sem fellur á fórnarlömb ofbeldis, t.d. vegna þjáninga, en fyrir utan þetta er t.a.m. beinn heilbrigðiskostnaður og hugsanlegt framleiðnitap. Margar fyrri rannsóknir hafa einblínt á heimilisofbeldi gagnvart konum en við vildum skoða ofbeldi í víðara samhengi og út frá báðum kynjum.“
„Með rannsóknum líkt og þessari fæst skýrari mynd af heildarkostnaði sem ofbeldi veldur og gefur stjórnvöldum betri grundvöll til þess að meta þann ábata sem myndi fást af auknum fjárveitingum til forvarna innan málaflokksins. Jafnframt má nýta niðurstöðurnar til að meta miska innan réttarkerfisins.“
Meira virði að vera laus við andlegt ofbeldi en líkamlegt
Brynja segir að niðurstöður úr rannsókninni sýni að miski vegna andlegs ofbeldis mælist hærri en miski af völdum líkamlegs eða kynferðislegs ofbeldis. „Ástæður þessa eru óljósar, en hugsast getur að andlegt ofbeldi sé oftar meira viðvarandi en aðrar tegundir ofbeldis og feli því í sér fleiri einstök ofbeldisatvik.“
Þessi rannsókn ConCIV-hópsins hefur mikið samfélagsleg gildi en að sögn Brynju er afar áríðandi að allur kostnaður sem fellur til vegna ofbeldis sé metinn, þar með talið sá óáþreifanlegi kostnaður sem fórnarlömb ofbeldis verði fyrir vegna þjáninga. „Með rannsóknum líkt og þessari fæst skýrari mynd af heildarkostnaði sem ofbeldi veldur og gefur stjórnvöldum betri grundvöll til þess að meta þann ábata sem myndi fást af auknum fjárveitingum til forvarna innan málaflokksins. Jafnframt má nýta niðurstöðurnar til að meta miska innan réttarkerfisins.“
Brynja segir að rannsóknir eins og þessi auki þekkingu og upplýsingar í samfélaginu sem hægt sé að nýta til að betrumbæta innviði og stjórnun samfélagsins, öllum til hagsbóta.