Aðferðafræði I (FOR101G)

Í námskeiðinu verður farið yfir grundvallaratriði fornleifafræðilegrar aðferðafræði. Helstu efni sem fjallað verður um eru: Saga aðferðafræðinnar, löggjöf og siðfræði, undirbúningur rannsókna, rannsóknaráætlanir og heimildakönnun, fornleifaskráning, loftljósmyndun og fjarkönnun, aðferðir við uppgröft og úrvinnslu uppgraftargagna, gagnasöfn, forvarsla og miðlun. Námskeiðið er kennt með fyrirlestrum og umræðutímum en í upphafi misseris verður námskeiðið kennt á vettvangi. Önnur námskeið í fornleifafræði sem kennd eru á sama misseri munu taka mið af því.

Vinnulag í fornleifafræði (FOR102G)

Markmið námskeiðsins er að undirbúa nemendur fyrir frekara háskólanám í fornleifafræði. Framsetning efnis og þekkingar í ræðu og riti er veigamikill þáttur í því. Að námskeiðinu loknu ættu nemendur að hafa skýrar hugmyndir um þær kröfur sem gerðar eru til nemenda á háskólastigi og hvaða aðferðum þeir þurfa að beita til þess að uppfylla þessar kröfur.

 Farið er yfir helstu þætti í ritun fræðilegs texta með áherslu á ritgerðaskrif en einnig fjallað um önnur form sem varða fornleifafræði sérstaklega, s.s. uppgrafta- og skráningarskýrslur. Fjallað er um heimildanotkun og lögð áhersla á gagnrýnið viðhorf við meðferð og túlkun texta. Fjallað er um mismunandi gerðir heimilda og hvernig þær nýtast fornleifafræðingum við rannsóknir og kynntar ólíkar leiðir við miðlun fornleifafræðilegra upplýsinga.

Inngangur að fornleifafræði I (FOR103G)

Yfirlitsnámskeið um viðfangsefni og aðferðir fornleifafræðinnar. Hvað er fornleifafræði? Saga fornleifafræðinnar, hugmyndafræðilegur grundvöllur og samband hennar við aðrar greinar fortíðarvísinda. Hvernig eru fornleifar notaðar til að varpa ljósi á samfélagsgerð, umhverfi, hagkerfi og viðskipti, trú og hugmyndafræði, þróun og breytileika?

Gagnrýnin hugsun (HSP105G)

Námskeiðinu er ætlað að gera nemendum grein fyrir mikilvægi gagnrýninnar hugsunar með því að kynna helstu hugtök og aðferðir og mismunandi skilning á eðli og hlutverki hennar. Nemendur verða þjálfaðir í gagnrýninni hugsun eins og hún kemur fyrir í heimspeki og í daglegu lífi og starfi. Lögð er áhersla á að greina röksemdafærslur. Helstu rökvillur og rökbrellur verða ræddar og nemendum kennt hvernig má greina þær og forðast. Ítarlega verður farið í samband gagnrýninnar hugsunar og siðfræði.

Kennslan fer fram í fyrirlestrum og umræðutímum. Sérstök áhersla er lögð á umræður um raunhæf úrlausnarefni. Reynt verður að hafa verkefni eins hagnýt og kostur er og tengja þau sem flestum sviðum daglegrar reynslu.

Starfsreynsla við uppgröft eða safn (FOR413G)

This course is comprised solely of work experience connected to archaeology undertaken by the student. Work can include participation on an archaeological fieldschool, excavation (uppgröftur), survey project (fornleifaskráning), post-excavation analysis (urvinnsla) including finds or conservation work (forvarsla) and work at a museum or heritage agency. If you are in doubt about what might count, contact the head of the department. The work must entail a minimum of 40 full-working days. At the end of the work, students must ask for a report form to be filled out by their employer/supervisor and this form must then be returned to the head of department. The form is available on the departmental website and can be downloaded here: https://fornleifafraedi.hi.is/?attachment_id=741.

Starfsreynsla við uppgröft eða safn (FOR419G)

This course is comprised solely of work experience connected to archaeology undertaken by the student. Work can include participation on an archaeological fieldschool, excavation (uppgröftur), survey project (fornleifaskráning), post-excavation analysis (urvinnsla) including finds or conservation work (forvarsla) and work at a museum or heritage agency. If you are in doubt about what might count, contact the head of the department. The work must entail a minimum of 20 full-working days. At the end of the work, students must ask for a report form to be filled out by their employer/supervisor and this form must then be returned to the head of department. The form is available on the departmental website and can be downloaded here: https://fornleifafraedi.hi.is/?attachment_id=741.

Íslensk fornleifafræði (FOR201G)

Yfirlitsnámskeið um íslenska fornleifafræði, sögu hennar, viðfangsefni og stöðu þekkingar. Farið er yfir helstu strauma í íslenskri fornleifafræði og fjallað ítarlega um sex lykilstaði sem endurspegla áherslur og viðfangsefni íslenskrar fornleifafræði. Kynntar verða helstu rannsóknir sem gerðar hafa verið og fjallað um áhrif þeirra á söguskynjun Íslendinga og fræðilega umræðu. Að námskeiði loknu eiga nemendur að kunna skil á einkennum íslenskra fornleifa og geta lýst helstu tegundum gripa, þeim efnum og þeirri tækni sem liggja til grundvallar íslenskri menningarsögu.

Forsaga (FOR204G)

Forsaga fjallar um menningarsögu mannkyns eins og hún birtist í efnismenningunni, frá upphafi verkmenningar fyrir rúmlega 2,5 milljónum ára til loka járnaldar (≈ 0-800 AD), þ.e. einkum þau tímabil sem aðeins takmarkaðar eða engar ritheimildir eru til um. Í námskeiðinu verður farið yfir grundvallaratriði forsögu, svo sem tímatalsfræði og skilgreiningar forsögulegra menningarsamfélaga. Auk þess  verður fjallað um ýmsar birtingarmyndir forsögulegra menningarsamfélaga, svo sem búsetumynstur, grafsiði, verkmenningu og verktækni, verslun og viðurværi. Áhersla verður lögð á þróun mannsins í hnattrænu samhengi og síðari forsögu Evrópu (≈ 10.000 BC-800 AD).

Í lok námskeiðsins er þess vænst að nemendur geti fótað sig í orðfæri forsögulegrar fornleifafræði og kunni skil á helstu vörðum forsögulegrar tímatalsfræði og evrópskrar forsögu.

Fornleifarannsókn á vettvangi (FOR406G)

Fornleifauppgröftur. Markmið námskeiðs er að auka færni og þekkingu nemenda á uppgraftaraðferðum, einstökum þáttum fornleifarannsókna og að vinna sjálfstætt. Á staðnum verður m.a. kennt á gagnagrunninn Intrasis og uppmælingar með alstöð. Nemendur fá þjálfun í frágangi og pökkun gripa sem finnast í uppgreftinum. Nemendur munu einnig skrá forngripi í menningarsögulegt gagnagasafn, Sarp. Uppgraftarsvæði: Bæjarstæði Árbæjar á Árbæjarsafni í Reykjavík. Tími námskeiðs eru fjórar heilar vinnuvikur og hefst námskeiðið í maí eftir að vormisserisprófum líkur á Hugvísindasviði.

Aðferðafræði II (FOR202G)

Námskeiðið er ætlað sem inngangur að þeim verklegum þáttum sem þarf að hafa í huga við úrvinnslu uppgraftargagna: Hvað er gert við gripina sem finnast, teikningarnar, mælingarnar, ljósmyndirnar? Á námskeiðinu er farið í gegnum öll þau atriði er snúa að úrvinnslunni og að lokum skrifa nemendur lokaskýrslu. Námskeiðinu er skipt upp í nokkrar lotur, þar sem hver lota snýr að ákveðnum verkefnum í tíma, undir handleiðslu kennara. Unnið verður úr þeim gögnum er fengust á námskeiðinu Fornleifarannsókn á vettvangi II (FOR406G). Það er því ráðlagt að nemendur hafi lokið þessu námskeiði á vorönn.

Gripafræði (FOR303G)

Námskeiðið fjallar annars vegar um almennan grundvöll gripafræðinnar, gerðfræði og efnisfræði, og hins vegar um helstu flokka gripa sem finnast á Íslandi, leirker, steináhöld og steinílát, skartgripi og vopn, tréílát, vefnað, gler, krítarpípur o.fl.

Kennileg fornleifafræði (FOR408G)

Markmiðið með námskeiðinu er að veita nemendum innsýn í kennilegan bakgrunn fornleifafræðinnar, einkum í Evrópu og Norður-Ameríku. Farið verður yfir sögu kenninga og skýrt frá áhrifum þeirra á þróun fræðigreina almennt. Merking kennilegrar fornleifafræði verður reifuð, samhliða því sem farið verður ítarlega yfir helstu kenningar, strauma og stefnur, og áhrif þeirra á fræðigreinina. Kennt verður með fyrirlestrum, auk þess sem nemendur verða látnir taka þátt í umræðum og vinna að hópverkefnum (4-5 nemendur saman) um kenningar fornleifafræðinnar og kynna niðurstöður þess með framsögu.

Dauði og endurfæðing - Inngangur að síðmiðöldum - Heimssaga I (SAG115G)

Síðmiðaldir (14.-15. öld) einkenndust af andstreymi á flestum sviðum evrópsks samfélags. Eftir mannfjölgun, þennslu og vöxt undangenginna þriggja alda sóttu drepsóttir nú fast að með mannfelli og hörmungum. Efnahagsþrengingar settu svip sinn á mannlíf hátt og lágt ― valdamenningu, félagsformgerðir og trúarlíf. Menntun, menning og listir héldu fyrra afli en dauði og forgengileiki mannlegs lífs var víða í forgrunni. Innri friður álfunnar átti einnig undir högg að sækja þegar konungsveldi efldust enn frekar, oft með íþyngjandi og ófriðlegum hætti fyrir vinnandi stéttir og almúga. Rómarkirkjan, sem risið hafði hátt undir páfavaldi á hámiðöldum, fór hins vegar halloka fyrir veraldarvaldhöfum eða staðbundnu kirkjuvaldi og dró úr völdum páfa innan kirkju og kristindóms. En hvert sem litið er á tímabilinu haldast dauði og endurfæðing í hendur, eftirvænting eftir því sem tekur við þessa heims og annars í skugga dauðans.
Dauði og endurfæðing er inngangsnámskeið sniðið að nýnemum í sagnfræði ― öðrum er velkomið að nýta það sem valnámskeið. Lesin verður grunnbók um tímabilið en sjónum einkum beint að eftirtöldum þemum í fyrirlestrum: (1) Hnignun páfavalds og efling kirkjuþinga; (2) trúarinnlifun, alþýðutrú og mystisismi; (3) efling ríkisvalds við þröngan kost, stríð og örðuga skattheimtu; (4) Svarti dauði og mannfækkun af hallærum ― langvinn áhrif á efnahag, verslun og félagsgerðir; (5) menntun, menning og listir í skugga mannfellis og drepsótta; (6) rætur siðaskipta og endurreisnar í miðaldamenningu.
Námsmat byggir á stuttri ritgerð og skriflegu lokaprófi.

Fornleifafræði Norðurlanda (FOR307G)

Námskeiðinu er ætlað að veita yfirlit yfir forsögu Norðurlanda.  Farið verður yfir þróun samfélaga frá dögum veiðimanna og safnara  við lok ísaldar til menningar konungsþegna og klerka við upphaf miðalda. Tekið verður fyrir með hvaða aðferðum fornleifafræðin skýrir þróun samfélagsgerðar, nýtingu náttúrugæða ásamt breytingum á trúar- og hugmyndaheimi. Einnig verða reifaðar hugmyndir manna um viðskipti og tengsl Norðurlandabúa við aðra hluta Evrópu á þessu tímabili. Í seinni hluta námskeiðsins verður áhersla lögð á tengsl menningarheims Norðurlanda við hið nýja samfélag sem varð til á Íslandi á víkingaöld.

Kennsluaðferð.

Kennt verður með fyrirlestrum þar sem nokkur áhersla verður lögð á myndefni og greiningu þess.

Námsmat

Nemendur verða látnir fjalla um afmarkað efnissvið með framsögu.  Í lok námskeiðs skila nemendur ritgerð.  Framsaga gildir 30% og ritgerð 70% til lokaeinkunnar.  Í ritgerð skal varpað fram rannsóknarspurningu, viðfangsefninu lýst og birt yfirlit fyrri rannsókna.  Nauðsynlegt er að nemendur taki sjálfstæða afstöðu og birti eigin túlkun á gildi fyrri rannsókna. Við heimildaöflun skal notast við fræðileg tímarit eða bækur og geta þeirra í heimildaskrá.

Skiladagur ritgerðar og forföll

Forföll í framsögutíma skulu boðuð fyrirfram til kennara.

Nemendur skulu skila útprentaðri ritgerð á ákveðnum skiladegi.   Fyrir hvern vanskiladag verður dregið frá í einkunn 0,5.

Einstaklingsverkefni (FOR501G)

Einstaklingsverkefni.

Eldfjallafræði (JAR514M)

Eldgos eru eitt þeirra meginferla sem skapar og mótar svipmót jarðar. Eldgos geta leitt af sér hamfarir og valdið verulegu tjóni á mannvirkjum. Kvikugösin sem rísa upp frá eldspúandi gígunum viðhalda andrúmslofti jarðar, sem og hafa veruleg áhrif á eiginleika andrúmsloftsins og loftstrauma þess. Kvikuvirkni neðanjarðar, og í sumum tilfellum eldvirknin ofan jarðar, hefur myndað beint eða óbeint stóran hluta að þeim málmum sem við nemum úr jörðu. Þannig að fyrirbærið eldgos hefur bein og óbein áhrif á mannkynið sem og tengsl við margar af undirgreinum jarðvísindanna. Af þeim sökum er grunnskilningur á því hvernig eldfjöll og eldstöðvakerfi virka og framlag eldvirkninar til hringrásaferla jarðar góð undirstaða fyrir alla nemendur í jarðvísindum.

Í þessu námskeiði verður farið í grunnatriði eldfjallafræðinnar; ferðalag kviku upptakastað til yfirborðs og almenn ferli sem stjórna eldvirkni á yfirborði og dreifingu gosefna. Fjallað verður líka um grunnatriði eldgosavár og hnattrænna áhrifa eldgosa.

Verklegar æfingar eru vikulega og beinast að því að leysa vandamál með útreikningum, greiningu gagna og rökstuðningi. Ein vettvangsferð á Reykjanes.

Náttúrulandfræði (LAN101G)

Markmið námskeiðsins er að nemendur kunni skil á undirstöðuatriðum er varða líflandfræði og jarðveg, þekki helstu hugtök og aðferðir sem beitt er og verði færir um að greina og túlka íslenskt umhverfi í ljósi þeirra. Farið verður í myndun jarðvegs og eiginleika hans, útbreiðslu jarðvegsgerða, jarðvegsrof og jarðvegsmengun. Fjallað verður um hringrásir efna og orku, útbreiðslu lífríkis og áhrifaþætti, búsvæðabelti, líffræðilega fjölbreytni og verndun lífríkis. Rætt verður sérstaklega um áhrif nýtingar og ástand jarðvegs og gróðurs, orsakir og afleiðingar jarðvegseyðingar og hnignunar gróðurlenda.

Haldnir verða þrír fyrirlestrar á viku þar sem farið verður yfir meginefni námskeiðsins. Tveimur tímum á viku verður varið í verkefnavinnu þar sem nemendur munu vinna í hópum að úrlausn verkefna. Ein hálfs dags ferð er farin út fyrir Reykjavík til að framkvæma gróðurmælingar og safna jarðvegssýnum.

Kortagerð og kortahönnun (LAN102G)

Markmið: Að kynna stúdentum fræðigrunn kortagerðar og gerð korta í stafrænu umhverfi. Sameiginleg einkenni landakorta. Staðfræðikort, farkort, þemakort og hlutverk þeirra. Helstu varpanir. Alhæfing gagna tengdum punkti, línu og fleti. Eðlisbundin gögn og magnbundin og táknun þeirra. Hönnun, vinnsla og fjölföldun korta í stafrænu umhverfi. Heimildir og höfundaréttur.

Mannvistarlandfræði (LAN104G)

Kynnt verða hugtök og kenningastraumar í samfélagsvísindum, með áherslu á notkun og birtingarform í samtímarannsóknum í mannvistarlandfræði og ferðamálafræði. Markmið námskeiðsins er að nemendur öðlist skilning á notkun hugtaka í vísindalegri umræðu og þjálfun í meðferð þeirra. Má þar telja algeng hugtök eins og staður, rými, hnattrænt, staðbundið, hnattvæðing, sjálfbær þróun, náttúra, landslag, menning, sjálfsmynd, ímynd og samfélag. Kennsluform er blanda fyrirlestra og umræðutíma í smærri hópum, sem tengjast skilaverkefnum nemenda. Próftökuréttur er háður verkefnaskilum og þátttöku í umræðuhópum.

Jarðvegsfræði (LAN516G)

Námskeiðið hentar nemendum á öðru og þriðja námsári
Náskeiðið felur í sér eftirfarandi helstu þætti:
*Jarðvegsmyndandi ferla
*Eðlis- og efnaeiginleika jarðvegs
*Flokkun jarðvegs og hnattræna dreifingu
*Hlutverk jarðvegs í vistkerfum
*Áhrif utan að komandi þátta (t.d. gróðurs og loftslags) á jarðveg og næringarefnainnihald
*Jarðvegsrof og landhnignun
*Íslenskur jarðvegur og einkenni hans
*Áhrif fólks á jarðveg og gróður
*Jarðvegur sem rannsóknarefni varðandi mannvist og umhverfissögu

Námskeiðið samanstendur af fyrirlesturum, vettvangs- og rannsóknastofuvinnu og ritgerðaskrifum.

Aðferðafræði og hugtök listfræði (LIS101G)

Aðferðafræði, hugtök og saga listfræði (LIS101G) er inngangsnámskeið sem er hugsað sem grunnnámskeið fræðigreinarinnar listfræði. Fjallað er um listhugtakið, sögu listfræðinnar, fræðilegar forsendur listasögu sem sjálfstæðrar fræðigreinar, hugtök og heiti, rannsóknaraðferðir og helstu kenningar innan listfræði. Nemendur fá þjálfun í myndgreiningu og myndlestri og kynnast helstu greiningaraðferðum listfræðinnar, s.s. formalískri, íkónógrafískri og marxískri myndgreiningu. Gagnrýnar kenningar sem hafa endurmótað skilgreiningu 'myndlistar' og umfjöllun um myndlist verða teknar til skoðunar í fyrirlestrum, lesefni og umræðum, þar á meðal póst-strúktúralismi, feminísmi og efirlendufræði. Saga og þróun listfræðinnar verður skoðuð í samhengi sögu safna og annarra liststofnana, í víðara samhengi sjónmenningar og mótun og skilgreiningu áhorfandans. Verkefni eru hönnuð til þess að að þjálfa myndgreiningu, gagnrýna hugsun og ritfærni.

Grasafræði (LÍF102G)

Plöntur sem lífverur. Bygging og starfsemi plöntufrumna. Ljóstillífun. Innri og ytri bygging plantna, vöxtur og æxlun. Ættliðaskipti, þróun, lífsferlar og einkenni helstu hópa plantna. Fjallað verður um mosa og útdauðar og núlifandi æðplöntur en mest áhersla lögð á blómplöntur. Þróun og gerð fræja, blóma og aldina. Helstu lífbelti jarðar. Gróður á Íslandi.

Verklegar æfingar: Dæmi skoðuð af ytri og innri byggingu plantna úr helstu hópum. Frumu- og vefjagerðir, fræ, blóm og aldin. Áhrif umhverfis á ytri og innri gerð plantna.

Próf: Verklegt (20%) og skriflegt próf (80% heildareinkunnar). Lágmarkseinkunnar er krafist í báðum prófhlutum.

Vistfræði (LÍF311G)

Fyrirlestrar: Inngangur. Þróun. Atferli. Söguleg og vistfræðileg líflandafræði. Stofnar: Dreifing einstaklinga, fæðingartölur, dánartölur, aldursdreifing, líftöflur, vöxtur stofna, stjórnun stofnstærðar, stofnsveiflur, far. Samspil tegunda: Samkeppni, afrán, aðrar samskiptagerðir. Nýting stofna. Stjórnun skaðlegra stofna. Samfélög: Lýsing, tegundasamsetning, tegundafjölbreytni, fæðuvefir, stöðugleiki, framvinda. Vistkerfi: Hringrás efna, orkurás, framleiðni, næringarkeðjur, neysluþrep, vistfræðileg nýtni. Vistfræði þurrlendis, sjávar og fersks vatns; kynning á íslenskum vistkerfum.

Verklegar æfingar: Æfingar fara fram á rannsóknarstofu og úti við, eftir því sem aðstæður leyfa. Lögð er áhersla á beitingu vísindalegrar aðferðar í vistfræði, breytileika og meðferð gagna. Gerðar eru m.a. athuganir á stofnvexti bifdýrastofna, athuganir á gróðri og dýralífi þurrlendis, á beltaskiptingu í fjöru og á straumvatni.  Mætingarskylda: í allar verklegar æfingar. 

Námsmat: Verklegar æfingar og málstofur vega 50% af lokaeinkunn, þar af ein viðameiri skýrsla sem kynna á munnlega. Tíu skriflegar æfingar gilda 50%. Lágmarkseinkunnar er krafist úr öllum námshlutum.

Inngangur að mannfræði (MAN103G)

Markmið námskeiðsins er að kynna nemendum undirstöðuatriði félagslegrar og menningarlegrar mannfræði og helstu efnisþætti greinarinnar. Fjallað er um verkefnasvið mannfræði, sögu greinarinnar, helstu kennistefnur, rannsóknaraðferðir og hugtök. Ennfremur er fjallað um skipan samfélaga almennt, tengsl vistkerfis og samfélags og félagslegar breytingar. Þá eru einstakir þættir félagsskipunar ræddir s.s. sifjar, stjórnskipan, hagskipan og trúarbrögð og fjallað er um rannsóknir mannfræðinga á íslensku samfélagi.

Inngangur að líffræðilegri mannfræði (MAN330G)

Markmið námskeiðsins er að kynna nemendum undirstöðuatriði líffræðilegrar mannfræði og forsögu tegundarinnar Homo sapiens. Fjallað er um grunnþætti erfðafræðinnar, með áherslu á mannerfðafræði og stofnerfðafræði. Fjallað er um þróunarsögu prímata og þá eiginleika sem aðgreina prímata frá öðrum spendýrum, og þá eiginleika sem aðgreina manninn frá öðrum prímötum. Farið er ítarlega í þróunarsögu manntegunda (hominid evolution) með hliðsjón af steingervðum beinum, steinverkfærum og öðrum fornleifum sem fundist hafa í Afríku og víðar. Að lokum er fjallað um erfðafræðilegan breytileika og lífeðlisfræðilega aðlögunarhæfni tegundarinnar Homo sapiens.

Aftökur og upplýsing. Íslandssaga II (SAG112G)

Veitt verður yfirlit um valda þætti í sögu Íslands frá byrjun sextándu aldar til upphafs þeirrar nítjándu og fjallað sérstaklega um nokkur viðfangsefni tímabilsins, m.a. út frá frumheimildum. Greint verður frá viðhorfi fræðimanna og almennings til þessa hluta Íslandssögunnar, ástæður þess og breytingar á síðustu áratugum, fjallað um breytingar á íslensku þjóðlífi í kjölfar siðaskipta og um heilbrigðismál, menntun og menningu, galdra og trúarstefnur, dómsmál, þéttbýlismyndun, framfarahugmyndir og tengsl Íslands við umheiminn fram undir aldamótin 1800. Nemendur skrifa stutta ritgerð eða verkefni um afmarkað efni sem einkum byggir á frumheimildum.

Frá þjóðveldi til konungsvalds – Íslandssaga I (SAG113G)

Í námskeiðinu er fjallað um sögu Íslands frá landnámi til siðaskipta. Farið er yfir landnámið og uppruna Íslendinga, þjóðveldið, pólitísk innanlandsátök og kerfisbreytingu með Gamla sáttmála.  Einnig er farið í samspil og átök veraldlegs valds og kirkjuvalds í mismunandi myndum yfir tímabilið. Þessi viðfangsefni verða sett í samhengi við almenna sagnaritun tímabilsins og er saga Íslands sett í samhengi við umheiminn. Áhersla er lögð á að nemendur kynni sér frumheimildir. Kennslan fer fram í fyrirlestrum og í umræðutímum.

Inngangur að þjóðfræði (ÞJÓ103G)

Þjóðfræði kynnt sem fræðigrein á íslenska og alþjóðlega vísu. Helstu hugtök þjóðfræðinnar skýrð sem og svið hennar. Rætt er meðal annars um kenningar um hópa, efnismenningu, siði, túlkun þjóðfræðiefnisins og hlutverk þjóðfræðinnar. Þá verður rætt ítarlega um rannsóknarsögu þjóðfræði hérlendis og í nágrannalöndum. Stuðst verður við aðalinngangsrit um þjóðfræði og greinar helstu þjóðfræðitímarita.

Vinnulag
Kennsla fer fram í fyrirlestrum kennara og umræðum hópsins, auk þess sem nemendur flytja fyrirlestra og stjórna umræðum. Nemendum  gefst tækifæri til að vinna einn tíu mínútna útvarpsþátt um þjóðfræðileg efni.

Starfsreynsla við uppgröft eða safn (FOR413G)

This course is comprised solely of work experience connected to archaeology undertaken by the student. Work can include participation on an archaeological fieldschool, excavation (uppgröftur), survey project (fornleifaskráning), post-excavation analysis (urvinnsla) including finds or conservation work (forvarsla) and work at a museum or heritage agency. If you are in doubt about what might count, contact the head of the department. The work must entail a minimum of 40 full-working days. At the end of the work, students must ask for a report form to be filled out by their employer/supervisor and this form must then be returned to the head of department. The form is available on the departmental website and can be downloaded here: https://fornleifafraedi.hi.is/?attachment_id=741.

Starfsreynsla við uppgröft eða safn (FOR419G)

This course is comprised solely of work experience connected to archaeology undertaken by the student. Work can include participation on an archaeological fieldschool, excavation (uppgröftur), survey project (fornleifaskráning), post-excavation analysis (urvinnsla) including finds or conservation work (forvarsla) and work at a museum or heritage agency. If you are in doubt about what might count, contact the head of the department. The work must entail a minimum of 20 full-working days. At the end of the work, students must ask for a report form to be filled out by their employer/supervisor and this form must then be returned to the head of department. The form is available on the departmental website and can be downloaded here: https://fornleifafraedi.hi.is/?attachment_id=741.

Jarðfornleifafræði (FOR420G)

Í námskeiðinu gefst nemendum tækifæri til að öðlast grunnþekkingu á jarðfræði Íslands til þess að fá skýrari mynd af jarðfræðilegu umhverfi íslenskra minja og þeim áhrifum sem jarðfræðilegir ferlar geta haft á varðveislu þeirra. Nemendur kynnast helstu hugtökum og aðferðum innan jarðfræðinnar sem nýttar eru í fornleifafræði  sem gerir þeim auðveldara að skilja og nýta sér þá þekkingu sem leynist í vísindalegum greinum og öðrum útgáfum á sviði jarðfornleifafræði. Jarðfræði og landmótun Íslands er skoðuð út frá sjónarhorni fornleifafræðinnar og m.a. fjallað um helstu rannsóknir sem gerðar hafa verið á sviði jarðfornleifafræði á Íslandi frá upphafi. Námskeiðinu er skipt í sex hluta: 1) jarðsaga Íslands og saga rannsókna, 2) steindir og berg, 3) landmótun og landbrot, 4) bergfræðileg hráefni, nýting þeirra og innflutningur, 5) efna- og upprunagreiningar, og loks 6) aldursgreiningar. Til þess að ná settum hæfniviðmiðum taka nemendur þátt í fyrirlestrum, umræðutímum og verklegum æfingum. Farið verður í vettvangsferðir á Náttúrufræðistofnun Íslands og í Jarðvísindadeild Háskóla Íslands.

Mannabeinafræði (FOR421G)

Námskeiðið er kynning á fornleifafræðilegri mannabeinafræði, ferðafræðilegum og kennilegum forsendum hennar. Bein verða skoðuð með tilliti til innri og ytri gerðar, efnafræði, og smásærra rannsókna. Farið verður yfir undirstöðuatriði beinafræðinnar, greiningu á kyni, lífaldri og líkamshæð, og helstu atriði sjúkdómafræði beina og fornmeinafræði. Jafnframt verður fjallað um meginatriði gagnasöfnunnar og greiningar í tengslum við verklegan hluta kúrsins. Notagildi beinafræði við fornleifarannsóknir er skoðað. Þá verður fjallað um sögu þá sem gömul bein geta sagt okkur um mannlíf fyrri alda.

Kennslan fer fram í fyrirlestrum, umræðutímum, og verklegum tímum.

Ath. kennsla fer fram hjá Þjóðminjasafni Íslands, Tjarnarvöllum 11 í Hafnarfirði.

Menningararfur (ÞJÓ446G)

Hvað er menningararfur og hvaða hlutverki þjónar hann? Af hverju er hann í stöðugri útrýmingarhættu? Hvernig tengir hann saman fortíð og samtíð? Hvað á hann skylt við þjóðríkið? Söguvitund? Hnattvæðingu? Kapítalisma? Stjórnmál? Í námskeiðinu verður leitað svara við þessum spurningum, kynntar nýlegar rannsóknir þjóðfræðinga, mannfræðinga, listfræðinga, félagsfræðinga, safnafræðinga, sagnfræðinga og fornleifafræðinga á menningararfi og tekinn púlsinn á því sem er að gerast á þessu ört vaxandi sviði.

Kennslan fer fram í fyrirlestrum og umræðum.

Innra starf safna (FOR425G)

Markmið námskeiðsins er að nemendur fái innsýn í dagleg verkefni og faglegt safnastarf hjá Þjóðminjasafni Íslands. Aðaláherslan verður á verklegan þátt söfnunar, skráningar og varðveislu. Kennslan verður tvískipt, fyrri hlutinn verður í formi fyrirlestra frá sérfræðingum Þjóðminjasafnsins en seinni hlutinn verður sérverkefni með safnkostinn sem nemendur vinna sjálfstætt undir leiðsögn kennara. Í fyrri hluta námskeiðsins verður lögð áhersla á alþjóðlegar siðareglur ICOM, fyrirbyggjandi forvörslu, gripaskráningu í Sarp, ljósmyndun gripa, ástandsmat á aðföngum (gripum, sýnum, frumheimildum o.s.frv.), pökkun og varðveislu. Miðannarpróf verður eftir fyrri hluta námskeiðsins. Í síðari hlutanum mun nemandi vinna verkefni tengt safnkostinum í tengslum við námsefnið. Nemandi velur verkefnið eftir sínu áhugasviði undir leiðsögn kennara og skilar skýrslu í lok námskeiðs.

Skjalalestur 1550-1850 (SAG444G)

Nemendur öðlast færni í að lesa íslenska skrift frá tímabilinu, einkum frá 17. og 18. öld. Farið verður í helstu atriði skriftarþróunar, rætt um varðveislu ritheimilda og kynntar aðferðir við útgáfu gamalla texta.

Lúsakambar, hlandkoppar og kynlíf: Þjóðhættir og daglegt líf í sveitasamfélaginu (ÞJÓ447G)

Athugið, námskeiðið kennt annað hvert ár. 

Í námskeiðinu er fjallað um þjóðhætti og daglegt líf í íslenska sveitasamfélaginu fyrr á öldum, jafnt til sjávar og sveita. Rætt er um aðferðir við rannsókn á efnismenningu, þjóðháttum og daglegu lífi og viðfangsefnið sett í erlent rannsóknarsamhengi. Nemendur kynnast margvíslegum þjóðháttarannsóknum og fjallað er á gagnrýnin hátt um ólíka heimildaflokka - yfirlitsrit, fræðirit og ýmsar frumheimildir. Lögð er áhersla á að greina hugmyndafræði hversdagsins og lífsferil einstaklinga í gamla sveitarfélaginu, um leið og skoðað er hvaða aðferðir dugi best til að rannsaka lífshætti fólksins sem þar ól allan sinn aldur. M.a. er unnið með óprentaðar persónulegar heimildir, svör við spurningalistum og dagbækur.

Einstaklingsverkefni (FOR610G)

Einstaklingsverkefni.

Fornleifafræði eftir 1500 (FOR702M)

Í nútíma heimi er auðvelt að hugsa um fortíðina sem eitthvað sem er langt í burtu og hversdeginum óviðkomandi – hvort sem það er heimsókn á safn eða jafnvel fornleifafræðinám, sagan virðist alltaf vera aðskilin frá hversdagsleikanum. Hún er áhugamál okkar eða eitthvað sem við skoðum okkur til skemmtunar. Markmið þessa námskeiðs er að skoða samtímann frá sjónarhorni fornleifa- og sagnfræði: á hvaða hátt er líf okkar afleiðing atburða sem gerðust í fortíðinni? Námskeiðið mun sýna hvernig fortíðin lifir í nútímanum – ekki sem sögustaðir eða fornleifafræðibók heldur sem eitthvað sem hefur áhrif á skipulag hversdagsins og efnisveruleikan sem við búum í. Þótt rætur þessa ferla nái aftur til líffræðilegrar þróunar okkar þá má færa sterk rök fyrir því að flestir áhrifavaldarnir sem skapa umhverfi okkar eigi sér upphaf á síðustu 500 árum.

Loftmyndatúlkun og fjarkönnun (LAN416M)

Grundvallaratriði fjarkönnunar, sérstaklega sem tekur til loftmynda og notkunar þeirra við vettvangsvinnu og rannsóknir. Rafsegulróf, mismunandi tegundir loftmynda, auðkenni þeirra og notkun við landgreiningu og túlkun náttúrufars og mannvistar. Mælikvarði og mælingar ýmiss konar og notkun við kortagerð. Helstu tæki og hjálpargögn. Vettvangsferðir í nágrenni Reykjavíkur.

Gróðurríki Íslands og jarðvegur (LÍF615M)

Kennt á móti LÍF 606M og ráða skráningar hvort námskeiðið er kennt. Íslenska háplöntuflóran; samsetning, fjölbreytni, staða í flóruríki jarðar. Heimskautaflóran: uppruni, kerfisfræði, vistfræði. Líflandafræði flórunnar við Norður Atlantshaf. Ísöld á norðurhveli, ísaldarlok á Íslandi og í Evrópu og gróðursaga á nútíma. Tilgátur um aldur og uppruna íslensku flórunnar og heimskautaflóru á norðurhveli. Íslenskur jarðvegur; myndun, sérkenni, eyðimerkurmyndun. Gróðurbreytingar eftir landnám. Flóra Íslands og útbreiðsla um landið, búsvæði og líffræðileg fjölbreytni. Válistategundir. Aðferðir til að lýsa og flokka gróður. Íslensk gróðurlendi: flokkun, útbreiðsla, umhverfi og nýting. Verkleg kennsla fer að hluta til fram að sumari til: 4 daga sumarnámskeið.

Rokkar og stokkar og reður í krús: Söfn og fræði (SAF201G)

Námskeiðið er almennur inngangur að safnafræði. Fjallað verður um helstu þætti safnastarfs og fræðilegar og sögulegar forsendur þess. Skoðað verður hlutverk safna í fortíð og nútíð, uppbygging safnkosts, flokkun, skráning og varðveisla. Hugað verður að aðgengi, fræðslu, sýningagerð og gildi rannsókna fyrir safnastarf. Einnig verða skoðaðar mismunandi aðferðir við túlkun og framsetningu á sýningum. Íslensk söfn verða sett í samhengi við þjóðfræði, sem og erlent safnastarf og fræði. Námskeiðið skiptist í þrjár lotur, sem hver fyrir sig spannar um 4 vikna tímabil. Í hverjum hluta eru fyrirlestrar frá kennara auk skipulagðrar heimsóknar á tiltekið safn og umræður í kjölfarið. Áhersla verður lögð á umræður og verkefnavinnu innan safna.

Safn og samfélag: Sirkus dauðans? (SAF603M)

Fjallað verður um samfélagslegt hlutverk safna út frá margvíslegum sjónarhornum: efnahagslegum, pólitískum, menningarlegum, félagslegum og síðast en ekki síst alþjóðlegum. Fjallað verður meðal annars um hlutverk safna í hugmyndinni um þjóð, lagalegt umhverfi safna, rekstrarform, staða og hlutverk þjóðarsafna, safna í eigu sveitarfélaga, félagasamtaka og einkafyrirtækja, fjármögnun safnastarfs, stefna yfirvalda í málefnum safna, söfn og mannréttindi, söfn og áföll (trauma), kynjahugmyndir og fleira. Í námskeiðinu er einnig hugað að möguleikum safna á að virkja fólk og samfélög til þátttöku í starfsemi þeirra eins og söfnun, heimildaöflun, sýningarstjórnun, sýningargerð og annarri miðlun. Skoðuð verða innlend og erlend dæmi. Eftir því sem því verður komið við, eru farnar ein til tvær vettvangsferðir. Námskeiðið er eingöngu kennt í fjarnámi.

Efnahagur og lífshættir - Íslandssaga III (SAG270G)

Námskeiðinu er ætlað að veita nemendum yfirsýn yfir meginþætti í félags- og hagsögu Íslands frá byrjun 19. aldar og fram til okkar tíma. Áhersla er lögð á að nemendur öðlist gagnrýninn skilning á félagslegum og efnahagslegum aðstæðum Íslendinga og hvernig þær breytast. Jafnframt er leitast við að nemendur öðlist færni við að greina og miðla fræðilegri þekkingu og byggi þar á því sem þeir hafa lært í námskeiðinu Sagnfræðileg vinnubrögð.  Helstu viðfangsefni námskeiðsins eru efnahagsleg tengsl Íslands við umheiminn; vöxtur og hnignun landbúnaðarsamfélagsins, orsakir og afleiðingar atvinnubyltingarinnar um 1900, stéttaskipting og nýir lífshættir í iðnaðarsamfélagi; konur, karlar og atvinnulífið; fólksfjöldi og fjölskyldulíf; áhrif heimsstyrjaldanna; kreppan mikla og haftakerfið, hagvöxtur og hagsveiflur; Evrópusamvinna og alþjóðavæðing efnahagslífs; vöxtur velferðarsamfélagsins; atvinnuþróun á lýðveldistímanum; fjármálavæðing efnahagslífs og „Hrunið“.

Stjórnmál og menning — Íslandssaga IV (SAG273G)

Námskeiðinu er ætlað að veita nemendum gagnrýnin skilning á sagnaritun um þróun íslensks stjórnmála- og menningarlífs frá upphafi nítjándu aldar til samtímans. Sjónum er beint að eftirtöldum þáttum: (i) þjóðríki og sjálfstæðisbarátta, (ii) lýðræði, (iii) menning og menntun, (iv) kyn, kynverund og stéttir, (v) flokkar og hagsmunasamtök og (vi) tengsl við umheiminn. Áhersla er lögð á að setja sögu Íslands í norrænt, vestrænt og hnattrænt samhengi. Í námskeiðinu fá nemendur þjálfun í að lesa og ræða frum- og eftirheimildir sem og í að afla heimilda og skrifa fræðilegan texta um afmarkað viðfangsefni.

Landfræðileg upplýsingakerfi 1 (UMV401G)

Nemendur með UMV401G sem skyldunámskeið hafa forgang við skráningu. 

Markmið: Að gera nemendum frá breiðum bakgrunni mögulegt að hagnýta landfræðileg upplýsingakerfi til kortagerðar og landfræðilegrar greiningar við skýrslu- og álitsgerð, kynningu verkefna, vinnu og rannsóknir. Að nemendur öðlist þroska og þjálfun til að 1) stýra verkefnum á sviði landfræðilegra upplýsinga, 2) meta hvernig landfræðileg greining og kort nýtast best fyrir fjölbreytt verkefni, 3) rita texta sem túlkar korta og lýsir landfræðilegri greiningu, 4) rita fagmannlega skýrslu um verkefni sem hagnýtir sér landfræðileg upplýsingakerfi, kort og landfræðilega greiningu. 

Efni: Kynning á landfræðilegum upplýsingakerfum og landfræðilegum gögnum. Gerð landakorta og þematískra korta. Notuð verða vektor gögn og rasta gögn. Farið verður í val eftir eigindum og staðsetningu, og gerð kortalaga út frá vali. Kennd verða tengsl við töflugögn og landfræðileg tengsl. Æfðar verða fjölbreyttar aðgerðir með kortalög, t.d. klippa, sameina, flytja gögn á milli laga, auk teikningar og gerðar nýrra kortalaga. Tenging loftmynda við kortalög verður kennd. Sýnd verður tenging gagna með GPS hnitum við landakort. Kynnt verður landfræðileg greining gagna. Áhersla er á að stuðla að þroska nemenda við að velja innihald korta, aðgerðir og greiningartæki, hanna kort og túlka kort með texta. 

Kennsluhættir: Nemendur kynnast og fá þjálfun í algengri hagnýtri notkun landfræðilegra upplýsingakerfa í verklegum kennslutímum í tölvustofu, við vinnu heimaverkefna og gerð lokaverkefnis byggðum á raunverulegum gögnum. Verkefni eru hönnuð til að hvetja til þroska nemenda í vali korta, innihalds og greiningartækni auk túlkunar korta.

Efnismenning: Hlutirnir, heimilið, líkaminn (ÞJÓ205G)

Í námskeiðinu verður efnisleg hversdagsmenning tekin til gagngerrar umfjöllunar. Gefið verður yfirlit yfir þetta þverfaglega rannsóknarsvið og rýnt jöfnum höndum í dæmi úr samtímanum og frá fyrri tíð, íslensk og erlend. Meðal annars verður fjallað um föt og tísku, matarhætti, hlutina sem umkringja okkur í daglega lífinu, rusl og hreinlæti, handverk og neyslumenningu, hús og garða, heimilið, borgarlandslag, söfn og sýningar. Um leið kynnast nemendur ýmsum kenningum og sjónarhornum sem leggja t.a.m. áherslu á mannslíkamann, kyngervi, neyslu, rými og stað.

Vinnulag
Kennsla fer fram í fyrirlestrum og umræðum.

Norræn trú (ÞJÓ437G)

Trúarlíf manna á norðurslóðum er tekið fyrir og heimildir allt frá elstu tímum, eins og grafir, rúnasteinar, hellaristur og aðrar fornminjar verða skoðaðar. Einnig verða lesnar lýsingar á norrænum trúarathöfnum í verkum eftir Tacitus, Adam frá Brimum, Saxo Grammaticus og í fornritum Íslendinga eins og Eddukvæðum og Konungasögum. Auk norrænnar trúar verður fjallað um seið og sjamanisma. Örlagatrú er tekin til ítarlegrar umfjöllunar sem meginþáttur í forkristnum átrúnaði á Norðurlöndum. Loks er vikið að því hvernig kristindómur hefur fallið að norrænum lífsháttum og hugsunarhætti. Námskeiðið er kennt á ensku.

Vinnulag:
Kennsla fer fram í fyrirlestrum, og umræðum um fyrirlestra.

Tíska og fatnaður: Efnismenning í iðnvæddu markaðsþjóðfélagi (ÞJÓ606M)

Námskeiðið beinir sjónum að fatatísku sem efnismenningu og rannsakar tískuhegðun einstaklinga í félagslegu samhengi. Nemendur lesa kenningar um tísku í markaðskerfi iðnvæddra þjóðfélaga og kynnast um leið ýmsum kenningum í heimspeki, félagsfræði, þjóðfræði og mannfræði. Tilgátur um áhrifavalda í fatatísku verða kannaðar með gagnrýnu hugarfari og heimfærðar á umhverfi nemenda. Tískukerfi á heimsvísu eru einnig könnuð og greind. Sérstaklega verður hugað að sambandi tískunnar við kyngervi , stétt, kynhneigð, aldur og aðrar helstu breytur félagslegs mismunar. Nemendur huga að „tíðarandanum“ (Zeitgeist) með smáverkefnum og vinna vettvangsrannsókn á fatatísku tiltekinna hópa eða staða og máta kenningarnar við sín eigin vettvangsgögn.

Rannsóknir og umræður leiða til lokaverkefnis þar sem lögð er fram útlistun á uppruna og eðli ríkjandi fatatísku og spáð á fræðilegan máta fyrir um stærri hreyfingar í fatatísku og tískumenningu komandi ára.

Námskeiðið hæfir meðal annars nemendum í þjóðfræði, mannfræði, menningarfræði og félagsfræði. Kennslan fer fram í fyrirlestrum og umræðum. Fyrirlestrarnir verða á ensku og fjarkenndir þar sem aðalkennari námskeiðsins, Karl Aspelund, verður við University of Rhode Island þar sem hann kennir námskeiðið samtímis. Aðstoðarkennari stýrir síðan umræðutímum og vettvangsrannsóknum nemenda við Háskóla Íslands.

Aðferðafræði II (FOR202G)

Námskeiðið er ætlað sem inngangur að þeim verklegum þáttum sem þarf að hafa í huga við úrvinnslu uppgraftargagna: Hvað er gert við gripina sem finnast, teikningarnar, mælingarnar, ljósmyndirnar? Á námskeiðinu er farið í gegnum öll þau atriði er snúa að úrvinnslunni og að lokum skrifa nemendur lokaskýrslu. Námskeiðinu er skipt upp í nokkrar lotur, þar sem hver lota snýr að ákveðnum verkefnum í tíma, undir handleiðslu kennara. Unnið verður úr þeim gögnum er fengust á námskeiðinu Fornleifarannsókn á vettvangi II (FOR406G). Það er því ráðlagt að nemendur hafi lokið þessu námskeiði á vorönn.

Gripafræði (FOR303G)

Námskeiðið fjallar annars vegar um almennan grundvöll gripafræðinnar, gerðfræði og efnisfræði, og hins vegar um helstu flokka gripa sem finnast á Íslandi, leirker, steináhöld og steinílát, skartgripi og vopn, tréílát, vefnað, gler, krítarpípur o.fl.

Kennileg fornleifafræði (FOR408G)

Markmiðið með námskeiðinu er að veita nemendum innsýn í kennilegan bakgrunn fornleifafræðinnar, einkum í Evrópu og Norður-Ameríku. Farið verður yfir sögu kenninga og skýrt frá áhrifum þeirra á þróun fræðigreina almennt. Merking kennilegrar fornleifafræði verður reifuð, samhliða því sem farið verður ítarlega yfir helstu kenningar, strauma og stefnur, og áhrif þeirra á fræðigreinina. Kennt verður með fyrirlestrum, auk þess sem nemendur verða látnir taka þátt í umræðum og vinna að hópverkefnum (4-5 nemendur saman) um kenningar fornleifafræðinnar og kynna niðurstöður þess með framsögu.

Dauði og endurfæðing - Inngangur að síðmiðöldum - Heimssaga I (SAG115G)

Síðmiðaldir (14.-15. öld) einkenndust af andstreymi á flestum sviðum evrópsks samfélags. Eftir mannfjölgun, þennslu og vöxt undangenginna þriggja alda sóttu drepsóttir nú fast að með mannfelli og hörmungum. Efnahagsþrengingar settu svip sinn á mannlíf hátt og lágt ― valdamenningu, félagsformgerðir og trúarlíf. Menntun, menning og listir héldu fyrra afli en dauði og forgengileiki mannlegs lífs var víða í forgrunni. Innri friður álfunnar átti einnig undir högg að sækja þegar konungsveldi efldust enn frekar, oft með íþyngjandi og ófriðlegum hætti fyrir vinnandi stéttir og almúga. Rómarkirkjan, sem risið hafði hátt undir páfavaldi á hámiðöldum, fór hins vegar halloka fyrir veraldarvaldhöfum eða staðbundnu kirkjuvaldi og dró úr völdum páfa innan kirkju og kristindóms. En hvert sem litið er á tímabilinu haldast dauði og endurfæðing í hendur, eftirvænting eftir því sem tekur við þessa heims og annars í skugga dauðans.
Dauði og endurfæðing er inngangsnámskeið sniðið að nýnemum í sagnfræði ― öðrum er velkomið að nýta það sem valnámskeið. Lesin verður grunnbók um tímabilið en sjónum einkum beint að eftirtöldum þemum í fyrirlestrum: (1) Hnignun páfavalds og efling kirkjuþinga; (2) trúarinnlifun, alþýðutrú og mystisismi; (3) efling ríkisvalds við þröngan kost, stríð og örðuga skattheimtu; (4) Svarti dauði og mannfækkun af hallærum ― langvinn áhrif á efnahag, verslun og félagsgerðir; (5) menntun, menning og listir í skugga mannfellis og drepsótta; (6) rætur siðaskipta og endurreisnar í miðaldamenningu.
Námsmat byggir á stuttri ritgerð og skriflegu lokaprófi.

Fornleifafræði Norðurlanda (FOR307G)

Námskeiðinu er ætlað að veita yfirlit yfir forsögu Norðurlanda.  Farið verður yfir þróun samfélaga frá dögum veiðimanna og safnara  við lok ísaldar til menningar konungsþegna og klerka við upphaf miðalda. Tekið verður fyrir með hvaða aðferðum fornleifafræðin skýrir þróun samfélagsgerðar, nýtingu náttúrugæða ásamt breytingum á trúar- og hugmyndaheimi. Einnig verða reifaðar hugmyndir manna um viðskipti og tengsl Norðurlandabúa við aðra hluta Evrópu á þessu tímabili. Í seinni hluta námskeiðsins verður áhersla lögð á tengsl menningarheims Norðurlanda við hið nýja samfélag sem varð til á Íslandi á víkingaöld.

Kennsluaðferð.

Kennt verður með fyrirlestrum þar sem nokkur áhersla verður lögð á myndefni og greiningu þess.

Námsmat

Nemendur verða látnir fjalla um afmarkað efnissvið með framsögu.  Í lok námskeiðs skila nemendur ritgerð.  Framsaga gildir 30% og ritgerð 70% til lokaeinkunnar.  Í ritgerð skal varpað fram rannsóknarspurningu, viðfangsefninu lýst og birt yfirlit fyrri rannsókna.  Nauðsynlegt er að nemendur taki sjálfstæða afstöðu og birti eigin túlkun á gildi fyrri rannsókna. Við heimildaöflun skal notast við fræðileg tímarit eða bækur og geta þeirra í heimildaskrá.

Skiladagur ritgerðar og forföll

Forföll í framsögutíma skulu boðuð fyrirfram til kennara.

Nemendur skulu skila útprentaðri ritgerð á ákveðnum skiladegi.   Fyrir hvern vanskiladag verður dregið frá í einkunn 0,5.

Einstaklingsverkefni (FOR501G)

Einstaklingsverkefni.

Eldfjallafræði (JAR514M)

Eldgos eru eitt þeirra meginferla sem skapar og mótar svipmót jarðar. Eldgos geta leitt af sér hamfarir og valdið verulegu tjóni á mannvirkjum. Kvikugösin sem rísa upp frá eldspúandi gígunum viðhalda andrúmslofti jarðar, sem og hafa veruleg áhrif á eiginleika andrúmsloftsins og loftstrauma þess. Kvikuvirkni neðanjarðar, og í sumum tilfellum eldvirknin ofan jarðar, hefur myndað beint eða óbeint stóran hluta að þeim málmum sem við nemum úr jörðu. Þannig að fyrirbærið eldgos hefur bein og óbein áhrif á mannkynið sem og tengsl við margar af undirgreinum jarðvísindanna. Af þeim sökum er grunnskilningur á því hvernig eldfjöll og eldstöðvakerfi virka og framlag eldvirkninar til hringrásaferla jarðar góð undirstaða fyrir alla nemendur í jarðvísindum.

Í þessu námskeiði verður farið í grunnatriði eldfjallafræðinnar; ferðalag kviku upptakastað til yfirborðs og almenn ferli sem stjórna eldvirkni á yfirborði og dreifingu gosefna. Fjallað verður líka um grunnatriði eldgosavár og hnattrænna áhrifa eldgosa.

Verklegar æfingar eru vikulega og beinast að því að leysa vandamál með útreikningum, greiningu gagna og rökstuðningi. Ein vettvangsferð á Reykjanes.

Náttúrulandfræði (LAN101G)

Markmið námskeiðsins er að nemendur kunni skil á undirstöðuatriðum er varða líflandfræði og jarðveg, þekki helstu hugtök og aðferðir sem beitt er og verði færir um að greina og túlka íslenskt umhverfi í ljósi þeirra. Farið verður í myndun jarðvegs og eiginleika hans, útbreiðslu jarðvegsgerða, jarðvegsrof og jarðvegsmengun. Fjallað verður um hringrásir efna og orku, útbreiðslu lífríkis og áhrifaþætti, búsvæðabelti, líffræðilega fjölbreytni og verndun lífríkis. Rætt verður sérstaklega um áhrif nýtingar og ástand jarðvegs og gróðurs, orsakir og afleiðingar jarðvegseyðingar og hnignunar gróðurlenda.

Haldnir verða þrír fyrirlestrar á viku þar sem farið verður yfir meginefni námskeiðsins. Tveimur tímum á viku verður varið í verkefnavinnu þar sem nemendur munu vinna í hópum að úrlausn verkefna. Ein hálfs dags ferð er farin út fyrir Reykjavík til að framkvæma gróðurmælingar og safna jarðvegssýnum.

Kortagerð og kortahönnun (LAN102G)

Markmið: Að kynna stúdentum fræðigrunn kortagerðar og gerð korta í stafrænu umhverfi. Sameiginleg einkenni landakorta. Staðfræðikort, farkort, þemakort og hlutverk þeirra. Helstu varpanir. Alhæfing gagna tengdum punkti, línu og fleti. Eðlisbundin gögn og magnbundin og táknun þeirra. Hönnun, vinnsla og fjölföldun korta í stafrænu umhverfi. Heimildir og höfundaréttur.

Mannvistarlandfræði (LAN104G)

Kynnt verða hugtök og kenningastraumar í samfélagsvísindum, með áherslu á notkun og birtingarform í samtímarannsóknum í mannvistarlandfræði og ferðamálafræði. Markmið námskeiðsins er að nemendur öðlist skilning á notkun hugtaka í vísindalegri umræðu og þjálfun í meðferð þeirra. Má þar telja algeng hugtök eins og staður, rými, hnattrænt, staðbundið, hnattvæðing, sjálfbær þróun, náttúra, landslag, menning, sjálfsmynd, ímynd og samfélag. Kennsluform er blanda fyrirlestra og umræðutíma í smærri hópum, sem tengjast skilaverkefnum nemenda. Próftökuréttur er háður verkefnaskilum og þátttöku í umræðuhópum.

Jarðvegsfræði (LAN516G)

Námskeiðið hentar nemendum á öðru og þriðja námsári
Náskeiðið felur í sér eftirfarandi helstu þætti:
*Jarðvegsmyndandi ferla
*Eðlis- og efnaeiginleika jarðvegs
*Flokkun jarðvegs og hnattræna dreifingu
*Hlutverk jarðvegs í vistkerfum
*Áhrif utan að komandi þátta (t.d. gróðurs og loftslags) á jarðveg og næringarefnainnihald
*Jarðvegsrof og landhnignun
*Íslenskur jarðvegur og einkenni hans
*Áhrif fólks á jarðveg og gróður
*Jarðvegur sem rannsóknarefni varðandi mannvist og umhverfissögu

Námskeiðið samanstendur af fyrirlesturum, vettvangs- og rannsóknastofuvinnu og ritgerðaskrifum.

Aðferðafræði og hugtök listfræði (LIS101G)

Aðferðafræði, hugtök og saga listfræði (LIS101G) er inngangsnámskeið sem er hugsað sem grunnnámskeið fræðigreinarinnar listfræði. Fjallað er um listhugtakið, sögu listfræðinnar, fræðilegar forsendur listasögu sem sjálfstæðrar fræðigreinar, hugtök og heiti, rannsóknaraðferðir og helstu kenningar innan listfræði. Nemendur fá þjálfun í myndgreiningu og myndlestri og kynnast helstu greiningaraðferðum listfræðinnar, s.s. formalískri, íkónógrafískri og marxískri myndgreiningu. Gagnrýnar kenningar sem hafa endurmótað skilgreiningu 'myndlistar' og umfjöllun um myndlist verða teknar til skoðunar í fyrirlestrum, lesefni og umræðum, þar á meðal póst-strúktúralismi, feminísmi og efirlendufræði. Saga og þróun listfræðinnar verður skoðuð í samhengi sögu safna og annarra liststofnana, í víðara samhengi sjónmenningar og mótun og skilgreiningu áhorfandans. Verkefni eru hönnuð til þess að að þjálfa myndgreiningu, gagnrýna hugsun og ritfærni.

Grasafræði (LÍF102G)

Plöntur sem lífverur. Bygging og starfsemi plöntufrumna. Ljóstillífun. Innri og ytri bygging plantna, vöxtur og æxlun. Ættliðaskipti, þróun, lífsferlar og einkenni helstu hópa plantna. Fjallað verður um mosa og útdauðar og núlifandi æðplöntur en mest áhersla lögð á blómplöntur. Þróun og gerð fræja, blóma og aldina. Helstu lífbelti jarðar. Gróður á Íslandi.

Verklegar æfingar: Dæmi skoðuð af ytri og innri byggingu plantna úr helstu hópum. Frumu- og vefjagerðir, fræ, blóm og aldin. Áhrif umhverfis á ytri og innri gerð plantna.

Próf: Verklegt (20%) og skriflegt próf (80% heildareinkunnar). Lágmarkseinkunnar er krafist í báðum prófhlutum.

Vistfræði (LÍF311G)

Fyrirlestrar: Inngangur. Þróun. Atferli. Söguleg og vistfræðileg líflandafræði. Stofnar: Dreifing einstaklinga, fæðingartölur, dánartölur, aldursdreifing, líftöflur, vöxtur stofna, stjórnun stofnstærðar, stofnsveiflur, far. Samspil tegunda: Samkeppni, afrán, aðrar samskiptagerðir. Nýting stofna. Stjórnun skaðlegra stofna. Samfélög: Lýsing, tegundasamsetning, tegundafjölbreytni, fæðuvefir, stöðugleiki, framvinda. Vistkerfi: Hringrás efna, orkurás, framleiðni, næringarkeðjur, neysluþrep, vistfræðileg nýtni. Vistfræði þurrlendis, sjávar og fersks vatns; kynning á íslenskum vistkerfum.

Verklegar æfingar: Æfingar fara fram á rannsóknarstofu og úti við, eftir því sem aðstæður leyfa. Lögð er áhersla á beitingu vísindalegrar aðferðar í vistfræði, breytileika og meðferð gagna. Gerðar eru m.a. athuganir á stofnvexti bifdýrastofna, athuganir á gróðri og dýralífi þurrlendis, á beltaskiptingu í fjöru og á straumvatni.  Mætingarskylda: í allar verklegar æfingar. 

Námsmat: Verklegar æfingar og málstofur vega 50% af lokaeinkunn, þar af ein viðameiri skýrsla sem kynna á munnlega. Tíu skriflegar æfingar gilda 50%. Lágmarkseinkunnar er krafist úr öllum námshlutum.

Inngangur að mannfræði (MAN103G)

Markmið námskeiðsins er að kynna nemendum undirstöðuatriði félagslegrar og menningarlegrar mannfræði og helstu efnisþætti greinarinnar. Fjallað er um verkefnasvið mannfræði, sögu greinarinnar, helstu kennistefnur, rannsóknaraðferðir og hugtök. Ennfremur er fjallað um skipan samfélaga almennt, tengsl vistkerfis og samfélags og félagslegar breytingar. Þá eru einstakir þættir félagsskipunar ræddir s.s. sifjar, stjórnskipan, hagskipan og trúarbrögð og fjallað er um rannsóknir mannfræðinga á íslensku samfélagi.

Inngangur að líffræðilegri mannfræði (MAN330G)

Markmið námskeiðsins er að kynna nemendum undirstöðuatriði líffræðilegrar mannfræði og forsögu tegundarinnar Homo sapiens. Fjallað er um grunnþætti erfðafræðinnar, með áherslu á mannerfðafræði og stofnerfðafræði. Fjallað er um þróunarsögu prímata og þá eiginleika sem aðgreina prímata frá öðrum spendýrum, og þá eiginleika sem aðgreina manninn frá öðrum prímötum. Farið er ítarlega í þróunarsögu manntegunda (hominid evolution) með hliðsjón af steingervðum beinum, steinverkfærum og öðrum fornleifum sem fundist hafa í Afríku og víðar. Að lokum er fjallað um erfðafræðilegan breytileika og lífeðlisfræðilega aðlögunarhæfni tegundarinnar Homo sapiens.

Aftökur og upplýsing. Íslandssaga II (SAG112G)

Veitt verður yfirlit um valda þætti í sögu Íslands frá byrjun sextándu aldar til upphafs þeirrar nítjándu og fjallað sérstaklega um nokkur viðfangsefni tímabilsins, m.a. út frá frumheimildum. Greint verður frá viðhorfi fræðimanna og almennings til þessa hluta Íslandssögunnar, ástæður þess og breytingar á síðustu áratugum, fjallað um breytingar á íslensku þjóðlífi í kjölfar siðaskipta og um heilbrigðismál, menntun og menningu, galdra og trúarstefnur, dómsmál, þéttbýlismyndun, framfarahugmyndir og tengsl Íslands við umheiminn fram undir aldamótin 1800. Nemendur skrifa stutta ritgerð eða verkefni um afmarkað efni sem einkum byggir á frumheimildum.

Frá þjóðveldi til konungsvalds – Íslandssaga I (SAG113G)

Í námskeiðinu er fjallað um sögu Íslands frá landnámi til siðaskipta. Farið er yfir landnámið og uppruna Íslendinga, þjóðveldið, pólitísk innanlandsátök og kerfisbreytingu með Gamla sáttmála.  Einnig er farið í samspil og átök veraldlegs valds og kirkjuvalds í mismunandi myndum yfir tímabilið. Þessi viðfangsefni verða sett í samhengi við almenna sagnaritun tímabilsins og er saga Íslands sett í samhengi við umheiminn. Áhersla er lögð á að nemendur kynni sér frumheimildir. Kennslan fer fram í fyrirlestrum og í umræðutímum.

Inngangur að þjóðfræði (ÞJÓ103G)

Þjóðfræði kynnt sem fræðigrein á íslenska og alþjóðlega vísu. Helstu hugtök þjóðfræðinnar skýrð sem og svið hennar. Rætt er meðal annars um kenningar um hópa, efnismenningu, siði, túlkun þjóðfræðiefnisins og hlutverk þjóðfræðinnar. Þá verður rætt ítarlega um rannsóknarsögu þjóðfræði hérlendis og í nágrannalöndum. Stuðst verður við aðalinngangsrit um þjóðfræði og greinar helstu þjóðfræðitímarita.

Vinnulag
Kennsla fer fram í fyrirlestrum kennara og umræðum hópsins, auk þess sem nemendur flytja fyrirlestra og stjórna umræðum. Nemendum  gefst tækifæri til að vinna einn tíu mínútna útvarpsþátt um þjóðfræðileg efni.

Þrettán hlutir (FOR701M)

Conventional sociological or historical accounts tend to portray human life as if objects either are irrelevant or at best, passive and inert. This course follows the ‘material turn’ that has occurred in the social sciences and the humanities in the past 20 years and explores the importance of things for understanding human society and history. Drawing on examples from a wide range of disciplines from design history to archaeology, each week a different object is taken for study, illustrating the various disciplinary and theoretical approaches that have been taken to material culture in recent years. The course will be organized around weekly lectures, reading and discussion.  The course will be taught in english.

BA-ritgerð í fornleifafræði (FOR261L)

.

Starfsreynsla við uppgröft eða safn (FOR413G)

This course is comprised solely of work experience connected to archaeology undertaken by the student. Work can include participation on an archaeological fieldschool, excavation (uppgröftur), survey project (fornleifaskráning), post-excavation analysis (urvinnsla) including finds or conservation work (forvarsla) and work at a museum or heritage agency. If you are in doubt about what might count, contact the head of the department. The work must entail a minimum of 40 full-working days. At the end of the work, students must ask for a report form to be filled out by their employer/supervisor and this form must then be returned to the head of department. The form is available on the departmental website and can be downloaded here: https://fornleifafraedi.hi.is/?attachment_id=741.

Starfsreynsla við uppgröft eða safn (FOR419G)

This course is comprised solely of work experience connected to archaeology undertaken by the student. Work can include participation on an archaeological fieldschool, excavation (uppgröftur), survey project (fornleifaskráning), post-excavation analysis (urvinnsla) including finds or conservation work (forvarsla) and work at a museum or heritage agency. If you are in doubt about what might count, contact the head of the department. The work must entail a minimum of 20 full-working days. At the end of the work, students must ask for a report form to be filled out by their employer/supervisor and this form must then be returned to the head of department. The form is available on the departmental website and can be downloaded here: https://fornleifafraedi.hi.is/?attachment_id=741.

Jarðfornleifafræði (FOR420G)

Í námskeiðinu gefst nemendum tækifæri til að öðlast grunnþekkingu á jarðfræði Íslands til þess að fá skýrari mynd af jarðfræðilegu umhverfi íslenskra minja og þeim áhrifum sem jarðfræðilegir ferlar geta haft á varðveislu þeirra. Nemendur kynnast helstu hugtökum og aðferðum innan jarðfræðinnar sem nýttar eru í fornleifafræði  sem gerir þeim auðveldara að skilja og nýta sér þá þekkingu sem leynist í vísindalegum greinum og öðrum útgáfum á sviði jarðfornleifafræði. Jarðfræði og landmótun Íslands er skoðuð út frá sjónarhorni fornleifafræðinnar og m.a. fjallað um helstu rannsóknir sem gerðar hafa verið á sviði jarðfornleifafræði á Íslandi frá upphafi. Námskeiðinu er skipt í sex hluta: 1) jarðsaga Íslands og saga rannsókna, 2) steindir og berg, 3) landmótun og landbrot, 4) bergfræðileg hráefni, nýting þeirra og innflutningur, 5) efna- og upprunagreiningar, og loks 6) aldursgreiningar. Til þess að ná settum hæfniviðmiðum taka nemendur þátt í fyrirlestrum, umræðutímum og verklegum æfingum. Farið verður í vettvangsferðir á Náttúrufræðistofnun Íslands og í Jarðvísindadeild Háskóla Íslands.

Mannabeinafræði (FOR421G)

Námskeiðið er kynning á fornleifafræðilegri mannabeinafræði, ferðafræðilegum og kennilegum forsendum hennar. Bein verða skoðuð með tilliti til innri og ytri gerðar, efnafræði, og smásærra rannsókna. Farið verður yfir undirstöðuatriði beinafræðinnar, greiningu á kyni, lífaldri og líkamshæð, og helstu atriði sjúkdómafræði beina og fornmeinafræði. Jafnframt verður fjallað um meginatriði gagnasöfnunnar og greiningar í tengslum við verklegan hluta kúrsins. Notagildi beinafræði við fornleifarannsóknir er skoðað. Þá verður fjallað um sögu þá sem gömul bein geta sagt okkur um mannlíf fyrri alda.

Kennslan fer fram í fyrirlestrum, umræðutímum, og verklegum tímum.

Ath. kennsla fer fram hjá Þjóðminjasafni Íslands, Tjarnarvöllum 11 í Hafnarfirði.

Menningararfur (ÞJÓ446G)

Hvað er menningararfur og hvaða hlutverki þjónar hann? Af hverju er hann í stöðugri útrýmingarhættu? Hvernig tengir hann saman fortíð og samtíð? Hvað á hann skylt við þjóðríkið? Söguvitund? Hnattvæðingu? Kapítalisma? Stjórnmál? Í námskeiðinu verður leitað svara við þessum spurningum, kynntar nýlegar rannsóknir þjóðfræðinga, mannfræðinga, listfræðinga, félagsfræðinga, safnafræðinga, sagnfræðinga og fornleifafræðinga á menningararfi og tekinn púlsinn á því sem er að gerast á þessu ört vaxandi sviði.

Kennslan fer fram í fyrirlestrum og umræðum.

Innra starf safna (FOR425G)

Markmið námskeiðsins er að nemendur fái innsýn í dagleg verkefni og faglegt safnastarf hjá Þjóðminjasafni Íslands. Aðaláherslan verður á verklegan þátt söfnunar, skráningar og varðveislu. Kennslan verður tvískipt, fyrri hlutinn verður í formi fyrirlestra frá sérfræðingum Þjóðminjasafnsins en seinni hlutinn verður sérverkefni með safnkostinn sem nemendur vinna sjálfstætt undir leiðsögn kennara. Í fyrri hluta námskeiðsins verður lögð áhersla á alþjóðlegar siðareglur ICOM, fyrirbyggjandi forvörslu, gripaskráningu í Sarp, ljósmyndun gripa, ástandsmat á aðföngum (gripum, sýnum, frumheimildum o.s.frv.), pökkun og varðveislu. Miðannarpróf verður eftir fyrri hluta námskeiðsins. Í síðari hlutanum mun nemandi vinna verkefni tengt safnkostinum í tengslum við námsefnið. Nemandi velur verkefnið eftir sínu áhugasviði undir leiðsögn kennara og skilar skýrslu í lok námskeiðs.

Skjalalestur 1550-1850 (SAG444G)

Nemendur öðlast færni í að lesa íslenska skrift frá tímabilinu, einkum frá 17. og 18. öld. Farið verður í helstu atriði skriftarþróunar, rætt um varðveislu ritheimilda og kynntar aðferðir við útgáfu gamalla texta.

Lúsakambar, hlandkoppar og kynlíf: Þjóðhættir og daglegt líf í sveitasamfélaginu (ÞJÓ447G)

Athugið, námskeiðið kennt annað hvert ár. 

Í námskeiðinu er fjallað um þjóðhætti og daglegt líf í íslenska sveitasamfélaginu fyrr á öldum, jafnt til sjávar og sveita. Rætt er um aðferðir við rannsókn á efnismenningu, þjóðháttum og daglegu lífi og viðfangsefnið sett í erlent rannsóknarsamhengi. Nemendur kynnast margvíslegum þjóðháttarannsóknum og fjallað er á gagnrýnin hátt um ólíka heimildaflokka - yfirlitsrit, fræðirit og ýmsar frumheimildir. Lögð er áhersla á að greina hugmyndafræði hversdagsins og lífsferil einstaklinga í gamla sveitarfélaginu, um leið og skoðað er hvaða aðferðir dugi best til að rannsaka lífshætti fólksins sem þar ól allan sinn aldur. M.a. er unnið með óprentaðar persónulegar heimildir, svör við spurningalistum og dagbækur.

Einstaklingsverkefni (FOR610G)

Einstaklingsverkefni.

Fornleifafræði eftir 1500 (FOR702M)

Í nútíma heimi er auðvelt að hugsa um fortíðina sem eitthvað sem er langt í burtu og hversdeginum óviðkomandi – hvort sem það er heimsókn á safn eða jafnvel fornleifafræðinám, sagan virðist alltaf vera aðskilin frá hversdagsleikanum. Hún er áhugamál okkar eða eitthvað sem við skoðum okkur til skemmtunar. Markmið þessa námskeiðs er að skoða samtímann frá sjónarhorni fornleifa- og sagnfræði: á hvaða hátt er líf okkar afleiðing atburða sem gerðust í fortíðinni? Námskeiðið mun sýna hvernig fortíðin lifir í nútímanum – ekki sem sögustaðir eða fornleifafræðibók heldur sem eitthvað sem hefur áhrif á skipulag hversdagsins og efnisveruleikan sem við búum í. Þótt rætur þessa ferla nái aftur til líffræðilegrar þróunar okkar þá má færa sterk rök fyrir því að flestir áhrifavaldarnir sem skapa umhverfi okkar eigi sér upphaf á síðustu 500 árum.

Loftmyndatúlkun og fjarkönnun (LAN416M)

Grundvallaratriði fjarkönnunar, sérstaklega sem tekur til loftmynda og notkunar þeirra við vettvangsvinnu og rannsóknir. Rafsegulróf, mismunandi tegundir loftmynda, auðkenni þeirra og notkun við landgreiningu og túlkun náttúrufars og mannvistar. Mælikvarði og mælingar ýmiss konar og notkun við kortagerð. Helstu tæki og hjálpargögn. Vettvangsferðir í nágrenni Reykjavíkur.

Gróðurríki Íslands og jarðvegur (LÍF615M)

Kennt á móti LÍF 606M og ráða skráningar hvort námskeiðið er kennt. Íslenska háplöntuflóran; samsetning, fjölbreytni, staða í flóruríki jarðar. Heimskautaflóran: uppruni, kerfisfræði, vistfræði. Líflandafræði flórunnar við Norður Atlantshaf. Ísöld á norðurhveli, ísaldarlok á Íslandi og í Evrópu og gróðursaga á nútíma. Tilgátur um aldur og uppruna íslensku flórunnar og heimskautaflóru á norðurhveli. Íslenskur jarðvegur; myndun, sérkenni, eyðimerkurmyndun. Gróðurbreytingar eftir landnám. Flóra Íslands og útbreiðsla um landið, búsvæði og líffræðileg fjölbreytni. Válistategundir. Aðferðir til að lýsa og flokka gróður. Íslensk gróðurlendi: flokkun, útbreiðsla, umhverfi og nýting. Verkleg kennsla fer að hluta til fram að sumari til: 4 daga sumarnámskeið.

Rokkar og stokkar og reður í krús: Söfn og fræði (SAF201G)

Námskeiðið er almennur inngangur að safnafræði. Fjallað verður um helstu þætti safnastarfs og fræðilegar og sögulegar forsendur þess. Skoðað verður hlutverk safna í fortíð og nútíð, uppbygging safnkosts, flokkun, skráning og varðveisla. Hugað verður að aðgengi, fræðslu, sýningagerð og gildi rannsókna fyrir safnastarf. Einnig verða skoðaðar mismunandi aðferðir við túlkun og framsetningu á sýningum. Íslensk söfn verða sett í samhengi við þjóðfræði, sem og erlent safnastarf og fræði. Námskeiðið skiptist í þrjár lotur, sem hver fyrir sig spannar um 4 vikna tímabil. Í hverjum hluta eru fyrirlestrar frá kennara auk skipulagðrar heimsóknar á tiltekið safn og umræður í kjölfarið. Áhersla verður lögð á umræður og verkefnavinnu innan safna.

Safn og samfélag: Sirkus dauðans? (SAF603M)

Fjallað verður um samfélagslegt hlutverk safna út frá margvíslegum sjónarhornum: efnahagslegum, pólitískum, menningarlegum, félagslegum og síðast en ekki síst alþjóðlegum. Fjallað verður meðal annars um hlutverk safna í hugmyndinni um þjóð, lagalegt umhverfi safna, rekstrarform, staða og hlutverk þjóðarsafna, safna í eigu sveitarfélaga, félagasamtaka og einkafyrirtækja, fjármögnun safnastarfs, stefna yfirvalda í málefnum safna, söfn og mannréttindi, söfn og áföll (trauma), kynjahugmyndir og fleira. Í námskeiðinu er einnig hugað að möguleikum safna á að virkja fólk og samfélög til þátttöku í starfsemi þeirra eins og söfnun, heimildaöflun, sýningarstjórnun, sýningargerð og annarri miðlun. Skoðuð verða innlend og erlend dæmi. Eftir því sem því verður komið við, eru farnar ein til tvær vettvangsferðir. Námskeiðið er eingöngu kennt í fjarnámi.

Efnahagur og lífshættir - Íslandssaga III (SAG270G)

Námskeiðinu er ætlað að veita nemendum yfirsýn yfir meginþætti í félags- og hagsögu Íslands frá byrjun 19. aldar og fram til okkar tíma. Áhersla er lögð á að nemendur öðlist gagnrýninn skilning á félagslegum og efnahagslegum aðstæðum Íslendinga og hvernig þær breytast. Jafnframt er leitast við að nemendur öðlist færni við að greina og miðla fræðilegri þekkingu og byggi þar á því sem þeir hafa lært í námskeiðinu Sagnfræðileg vinnubrögð.  Helstu viðfangsefni námskeiðsins eru efnahagsleg tengsl Íslands við umheiminn; vöxtur og hnignun landbúnaðarsamfélagsins, orsakir og afleiðingar atvinnubyltingarinnar um 1900, stéttaskipting og nýir lífshættir í iðnaðarsamfélagi; konur, karlar og atvinnulífið; fólksfjöldi og fjölskyldulíf; áhrif heimsstyrjaldanna; kreppan mikla og haftakerfið, hagvöxtur og hagsveiflur; Evrópusamvinna og alþjóðavæðing efnahagslífs; vöxtur velferðarsamfélagsins; atvinnuþróun á lýðveldistímanum; fjármálavæðing efnahagslífs og „Hrunið“.

Stjórnmál og menning — Íslandssaga IV (SAG273G)

Námskeiðinu er ætlað að veita nemendum gagnrýnin skilning á sagnaritun um þróun íslensks stjórnmála- og menningarlífs frá upphafi nítjándu aldar til samtímans. Sjónum er beint að eftirtöldum þáttum: (i) þjóðríki og sjálfstæðisbarátta, (ii) lýðræði, (iii) menning og menntun, (iv) kyn, kynverund og stéttir, (v) flokkar og hagsmunasamtök og (vi) tengsl við umheiminn. Áhersla er lögð á að setja sögu Íslands í norrænt, vestrænt og hnattrænt samhengi. Í námskeiðinu fá nemendur þjálfun í að lesa og ræða frum- og eftirheimildir sem og í að afla heimilda og skrifa fræðilegan texta um afmarkað viðfangsefni.

Landfræðileg upplýsingakerfi 1 (UMV401G)

Nemendur með UMV401G sem skyldunámskeið hafa forgang við skráningu. 

Markmið: Að gera nemendum frá breiðum bakgrunni mögulegt að hagnýta landfræðileg upplýsingakerfi til kortagerðar og landfræðilegrar greiningar við skýrslu- og álitsgerð, kynningu verkefna, vinnu og rannsóknir. Að nemendur öðlist þroska og þjálfun til að 1) stýra verkefnum á sviði landfræðilegra upplýsinga, 2) meta hvernig landfræðileg greining og kort nýtast best fyrir fjölbreytt verkefni, 3) rita texta sem túlkar korta og lýsir landfræðilegri greiningu, 4) rita fagmannlega skýrslu um verkefni sem hagnýtir sér landfræðileg upplýsingakerfi, kort og landfræðilega greiningu. 

Efni: Kynning á landfræðilegum upplýsingakerfum og landfræðilegum gögnum. Gerð landakorta og þematískra korta. Notuð verða vektor gögn og rasta gögn. Farið verður í val eftir eigindum og staðsetningu, og gerð kortalaga út frá vali. Kennd verða tengsl við töflugögn og landfræðileg tengsl. Æfðar verða fjölbreyttar aðgerðir með kortalög, t.d. klippa, sameina, flytja gögn á milli laga, auk teikningar og gerðar nýrra kortalaga. Tenging loftmynda við kortalög verður kennd. Sýnd verður tenging gagna með GPS hnitum við landakort. Kynnt verður landfræðileg greining gagna. Áhersla er á að stuðla að þroska nemenda við að velja innihald korta, aðgerðir og greiningartæki, hanna kort og túlka kort með texta. 

Kennsluhættir: Nemendur kynnast og fá þjálfun í algengri hagnýtri notkun landfræðilegra upplýsingakerfa í verklegum kennslutímum í tölvustofu, við vinnu heimaverkefna og gerð lokaverkefnis byggðum á raunverulegum gögnum. Verkefni eru hönnuð til að hvetja til þroska nemenda í vali korta, innihalds og greiningartækni auk túlkunar korta.

Efnismenning: Hlutirnir, heimilið, líkaminn (ÞJÓ205G)

Í námskeiðinu verður efnisleg hversdagsmenning tekin til gagngerrar umfjöllunar. Gefið verður yfirlit yfir þetta þverfaglega rannsóknarsvið og rýnt jöfnum höndum í dæmi úr samtímanum og frá fyrri tíð, íslensk og erlend. Meðal annars verður fjallað um föt og tísku, matarhætti, hlutina sem umkringja okkur í daglega lífinu, rusl og hreinlæti, handverk og neyslumenningu, hús og garða, heimilið, borgarlandslag, söfn og sýningar. Um leið kynnast nemendur ýmsum kenningum og sjónarhornum sem leggja t.a.m. áherslu á mannslíkamann, kyngervi, neyslu, rými og stað.

Vinnulag
Kennsla fer fram í fyrirlestrum og umræðum.

Norræn trú (ÞJÓ437G)

Trúarlíf manna á norðurslóðum er tekið fyrir og heimildir allt frá elstu tímum, eins og grafir, rúnasteinar, hellaristur og aðrar fornminjar verða skoðaðar. Einnig verða lesnar lýsingar á norrænum trúarathöfnum í verkum eftir Tacitus, Adam frá Brimum, Saxo Grammaticus og í fornritum Íslendinga eins og Eddukvæðum og Konungasögum. Auk norrænnar trúar verður fjallað um seið og sjamanisma. Örlagatrú er tekin til ítarlegrar umfjöllunar sem meginþáttur í forkristnum átrúnaði á Norðurlöndum. Loks er vikið að því hvernig kristindómur hefur fallið að norrænum lífsháttum og hugsunarhætti. Námskeiðið er kennt á ensku.

Vinnulag:
Kennsla fer fram í fyrirlestrum, og umræðum um fyrirlestra.

Tíska og fatnaður: Efnismenning í iðnvæddu markaðsþjóðfélagi (ÞJÓ606M)

Námskeiðið beinir sjónum að fatatísku sem efnismenningu og rannsakar tískuhegðun einstaklinga í félagslegu samhengi. Nemendur lesa kenningar um tísku í markaðskerfi iðnvæddra þjóðfélaga og kynnast um leið ýmsum kenningum í heimspeki, félagsfræði, þjóðfræði og mannfræði. Tilgátur um áhrifavalda í fatatísku verða kannaðar með gagnrýnu hugarfari og heimfærðar á umhverfi nemenda. Tískukerfi á heimsvísu eru einnig könnuð og greind. Sérstaklega verður hugað að sambandi tískunnar við kyngervi , stétt, kynhneigð, aldur og aðrar helstu breytur félagslegs mismunar. Nemendur huga að „tíðarandanum“ (Zeitgeist) með smáverkefnum og vinna vettvangsrannsókn á fatatísku tiltekinna hópa eða staða og máta kenningarnar við sín eigin vettvangsgögn.

Rannsóknir og umræður leiða til lokaverkefnis þar sem lögð er fram útlistun á uppruna og eðli ríkjandi fatatísku og spáð á fræðilegan máta fyrir um stærri hreyfingar í fatatísku og tískumenningu komandi ára.

Námskeiðið hæfir meðal annars nemendum í þjóðfræði, mannfræði, menningarfræði og félagsfræði. Kennslan fer fram í fyrirlestrum og umræðum. Fyrirlestrarnir verða á ensku og fjarkenndir þar sem aðalkennari námskeiðsins, Karl Aspelund, verður við University of Rhode Island þar sem hann kennir námskeiðið samtímis. Aðstoðarkennari stýrir síðan umræðutímum og vettvangsrannsóknum nemenda við Háskóla Íslands.

BA-ritgerð í fornleifafræði (FOR261L)

.