Mótsagnir árstíðarsveiflu í ferðaþjónustu á norðurslóðum
Til að takast á við áskoranir sem fylgja árstíðarsveiflu ferðaþjónustu á norðurslóðum þarf að leggja áherslu á að skilja og huga að viðhorfum heimafólks, málefnum vinnumarkaðar ferðaþjónustunnar og umhverfismálum. Þetta kemur fram í nýrri skýrslu sem fræðimenn við háskóla á norðurslóðum, þar á meðal við Háskóla Íslands, hafa unnið og byggist á rannsóknarverkefni sem miðar að því að efla sjálfbærni í ferðaþjónustu á svæðinu.
Árstíðarsveifla ferðaþjónustunnar á norðurslóðum hefur fengið aukna athygli að undanförnu, jafnt frá þeim sem vinna að uppbyggingu áfangastaða, fyrirtækjum, frjálsum félagasamtökum og sveitarfélögum. Í skýrslunni Arctic Tourism in Times of Change eru dregin fram fjögur meginatriði sem nýtast til að lýsa og takast á við áskoranir og möguleika sem felast árstíðarsveiflu ferðaþjónustu. Þau eru viðhorf heimafólks, málefni vinnumarkaðar, „Norðurslóðavæðing“ ferðamennsku á norðlægum svæðum og hnattrænar umhverfisbreytingar.
Niðurstöður skýrslunnar sýna að árstíðarsveifla skapar vandamál, t.d. þegar hún leiðir til kulnunar frumkvöðla og starfsfólks í ferðaþjónustu á háönn og þegar umhverfislegum þolmörkum er náð. Árstíðarsveifla hefur líka neikvæð áhrif á ímynd ferðaþjónustu sem áhugaverðs starfsvettvangs og ýtir undir þá tilfinningu að ferðaþjónusta bjóði upp á ótrygg láglaunastörf. Á hinn bóginn getur árstíðarsveifla verið nauðsynleg fyrir lítil fyrirtæki lífsstílsfrumkvöðla eða frumbyggja sem vilja halda ferðaþjónustu sem hluta af öðru lífsviðurværi og tengja hana takti umhverfis og samfélags, s.s. veiði eða landbúnaði. Árstíðarsveifla skapar líka „hlé“ fyrir áreiti sem samfélög geta upplifað mjög sterkt.
Í skýrslunni eru settar fram tillögur að því hvernig megi þróa hagfellda og sjálfbæra ferðaþjónustu á norðurslóðum. Sem dæmi er lagt til að skipulag og stefnumótun byggist á samhengi og þörf þeirra samfélaga þar sem ferðaþjónustan er, að tryggja staðbundið eignarhald og yfirráð auðlinda ferðaþjónustunnar, að leita leiða til að gera störf í ferðaþjónustu tryggari, að efla fræðslu til ferðamanna um lífshætti fólks á norðurslóðum og styrkja sjálfbærar samgöngur.
Skýrslan er afrakstur þriggja ára verkefnis, sem nefnist Partnership for Sustainability: Arctic Tourism in Times of Change og miðar að því að efla sjálfbærni í ferðaþjónustu á norðurslóðum. Að því koma fræðimenn við háskóla á norðurslóðum, bæði á Norðurlöndum og í Kanada. Meðal þeirra er Gunnar Þór Jóhannesson, prófessor í land- og ferðamálafræði við Líf- og umhverfisvísindadeild Háskóla Íslands.
Verkefnið er styrkt af Samstarfsáætlun um norðurslóðir á vegum Norræna ráðherraráðsins 2018-2021.
