Af hverju skiptir útlit máli? 

„Erindi mitt fjallar um það af hverju fólk er upptekið af eigin útliti og útliti annarra, hvenær sú áhersla getur orðið að sálrænum vanda og hvað er þá til ráða,“ segir Andri Steinþór Björnsson, prófessor í sálfræði við Háskóla Íslands, en í hádeginu fimmtudaginn 22. mars mun hann halda erindi í röðinni Háskólinn og samfélagið. Í rannsóknum sínum og klínískum störfum hefur Andri einkum sérhæft sig í líkamsskynjunarröskun og félagsfælni og þætti áfalla í sálrænum vanda. 

Í þessari nýju fundaröð er velferð barna og ungmenna í brennidepli og hefur röðin fengið undirheitið „Best fyrir börnin.“  Fjallað er um ótal þætti sem snerta velferð barna og ungmenna, m.a. andlega líðan, hreyfingu, svefn, læsi, mataræði og samskipti.

„Það er eðlilegt að útlit skipti okkur máli. Það er hluti af því að vera manneskja, við erum ein af þeim tegundum sem veljum okkur maka út frá útliti meðal annars. Áhersla á útlit getur hins vegar gengið of langt,“ segir Andri þegar hann útlistar betur efni erindisins. „Stundum fá börn þau skilaboð frá umhverfinu, til dæmis foreldrum og öðrum, að það sé mjög mikilvægt að þau séu falleg og stundum rennur saman hugmyndin um manngildi og útlit þannig að börn upplifa að til þess að þau séu metin að verðleikum þá þurfi þau að vera falleg. Þá verður stundum til það sem við köllum líkamsímyndarvandi. Sem sagt að börn, unglingar og fullorðnir leggi of mikla áherslu á útlit og það sem meira er, að þau telji sig líta verr út en þau gera í raun og veru. Þess vegna köllum við þetta líkamsímynd, því að hugmyndir okkar um eigin útlit samsvara ekki alltaf því hvernig við lítum út í raun og veru. Og það getur verið erfitt að sættast á þessa staðreynd því flestir alast upp við þá hugmynd að treysta því sem þeir sjá með berum augum. Stundum þróast svonefndar líkamsímyndargeðraskanir á borð við átraskanir og líkamsskynjunarröskun.“

Fólk skynjar einn eða fleiri líkamshluta sem ljóta eða afskræmda
Andri segir að líkamsskynjunarröskun sé mun algengari en áður hafi verið talið og bendi nýleg rannsókn til þess að algengi hennar á Íslandi sé um 3%. „Fólk með líkamsskynjunarröskun upplifir einn eða fleiri líkamshluta sem ljóta eða jafnvel afskræmda, en í raun og veru lítur þetta fólk eðlilega út. Til þess að greinast með röskunina þarf fólk að hugsa um þessa líkamshluta og eigið útlit í um klukkutíma á dag auk þess sem það bregst við hugsununum með einhverjum hætti, eins og að horfa tímunum saman í spegil, bera sig endurtekið saman við annað fólk, fela líkamshluta með farða, fötum eða með öðrum leiðumog fara í endurteknar lýtaaðgerðir, svo nokkur dæmi séu tekin. Yfirleitt veldur þessi geðröskun mikilli vanlíðan og hefur talsverð neikvæð áhrif á líf fólks.“ 

Andri segir það mikilvægt að bregðast við þessum vanda og að foreldrar þurfi að hafa augun opin.  „Fyrsta skrefið er að foreldrar og aðrir forráðamenn reyni sitt besta til að ræða við börn sín um vandann. Þá getur verið gott að leggja áherslu á að áhyggjur af útliti séu eðlilegar og að flestir hafi þær og segja frá því ef foreldrið sjálft hefur áhyggjur af slíku. Hreinskiptin og hlý samskipti geta skipt miklu máli því sálrænn vandi á borð við líkamsskynjunarröskun þrífst í skömm og einangrun. Ef foreldrar hafa áhyggjur af barni sínu er mikilvægt að leita til fagfólks á borð við sálfræðinga sem þekkja líkamsskynjunarröskun og aðrar líkamsímyndaraskanir til þess að greina vandann og veita meðferð ef ástæða er til. Sú meðferð sem hefur náð mestum árangri við líkamsskynjunarröskun og átröskunum er hugræn atferlismeðferð,“ segir Andri Steinþór.  

Erindi Andra hefst klukkan 12 fimmtudaginn 22. mars og verður það í Hátíðasal í Aðalbyggingu Háskóla Íslands. Streymt verður frá fundinum.