Varði doktorsritgerð um veraldir dýra
Gunnar Theodór Eggertsson hefur varið doktorsritgerð sína í almennri bókmenntafræði, Eiginleg dýr: Athuganir á veröldum dýra í tungumáli, menningu og sagnahefð, eða Literal Animals: An Exploration of Animal Worlds through Language, Culture and Narrative, við Íslensku- og menningardeild Háskóla Íslands.
Andmælendur voru Susan McHugh, prófessor í ensku við University of New England, og Robert McKay, prófessor í enskum bókmenntum við University of Sheffield, en bæði hafa þau sérhæft sig í rannsóknum á birtingarmyndum dýra í samtímamenningu. Aðalleiðbeinandi Gunnars var Guðni Elísson, prófessor í bókmenntafræði við Háskóla Íslands, en í doktorsnefnd voru auk hans Kari Weil, prófessor í bókmenntafræði við Wesleyan University, og Robert Charles Jones, prófessor í heimspeki, sérhæfður í dýrasiðfræði, við California State University í Chico.
Gunnþórunn Guðmundsdóttir, forseti Íslensku- og menningardeildar, stjórnaði athöfninni sem fór fram í Hátíðasal Háskóla Íslands fimmtudaginn 25. ágúst.
Um efni ritgerðarinnar
Í ritgerðinni færir Gunnar Theodór rök fyrir pólitísku og siðfræðilegu mikilvægi dýrasagna og skilgreinir þær sem róttækt form andófsbókmennta þar sem gagnrýnd er stigveldishugsunin í samtíma okkar um manninn sem kórónu sköpunarverksins. Með því að leggja áherslu á hinar svokölluðu „raunsæju“ dýrasögur, eða það sem höfundurinn kallar „náttúruvísindaskáldskap“, er dregin sú ályktun að með því að „líkamnast“ inn í dýrslegar aðalpersónur öðlist lesendur innsýn í öðruvísi hugsunarhátt um samband manna og dýra. Dýrabókmenntir eru færðar í heimspekilegt og siðfræðilegt samhengi, til þess að draga fram alls kyns flækjur tengdar mannmiðjuhugsun og því að ímynda sér huglægt sjónarhorn annarra tegunda, en sögurnar eru oftar en ekki ritaðar í fyrstu persónu. Þannig vakna fjölmargar spurningar um áhrif dýrasagna, siðfræðilega og heimspekilega séð, og hvernig þær geta mótað hugsun okkar um önnur dýr. Svör við þeim spurningum eru hins vegar æði flókin og þótt meginefni ritgerðarinnar sé hin „raunsæja“ dýrasaga sem bókmenntahefð þá eru ýmsar hindranir til staðar sem þarf að tækla áður en hægt er að ávarpa sjálfar dýrasögurnar, svo sem tungumálið, menningarmismun, mannmiðjuhugsun og ekki síst beina og óbeina hagsmuni samfélags sem hlutgerir dýr sem neysluvörur.
Á heildina litið snýst ritgerðin um að endurskilgreina dýrasögur sem kraftmikla og mikilvæga bókmenntahefð, sem býr yfir pólitískri og siðfræðilegri þýðingu í samfélögum þar sem tilvist annarra dýra er talin mannfólkinu óviðkomandi. Af þeim sökum álítur höfundurinn að dýrasagan þurfi að komast aftur í fremstu víglínu umræðunnar. Vonin sem liggur ritgerðinni að baki er sú að hún hjálpi lesendum, höfundum, fræðifólki og útgefendum að skynja dýrasögur á nýjan og ögrandi hátt.
Ritgerðin sækir í brunn ólíkra fræðigreina á borð við dýrasiðfræði (e. animal ethics) og dýrafræði (e. animal studies), auk bókmenntafræði og náttúrufræði, og vísar t.d. til verka eftir Peter Singer, Tom Regan, Richard Ryder, James Rachels, Marc Bekoff, Jacques Derrida, Vinciane Despret, Thelmu Rowell, Amy Hatkoff, David Foster Wallace, Claire Jean Kim, Kelly Oliver, Giorgio Agamben, Maurice Merleau-Ponty, Ralph Lutts, Frans de Waal, Mark Rowlands, Deborah Bird Rose, auk annarra. Enn fremur eru mörg bókmenntaverk sem við koma dýrum greind, þ. á m. sögur eftir Charles G. D. Roberts, Ernest Thompson Seton, Jack London, James Oliver Curwood, Þorgils gjallanda, Gest Pálsson, Richard Adams, Michael Bond, Önnu Sewell, Daniel Mannix, Henry Williamson, Daniel Quinn, Paul Auster og fleiri.
Um doktorsefnið
Gunnar Theodór Eggertsson er fæddur 9. janúar 1982. Hann lauk BA-prófi í almennri bókmenntafræði frá Háskóla Íslands árið 2005, með listfræði sem aukagrein, og MA-prófi í kvikmyndafræði frá Háskólanum í Amsterdam árið 2006. Auk kennslu- og rannsóknarstarfa hefur Gunnar skrifað nokkrar bækur fyrir börn og ungmenni og hlaut m.a. Íslensku barnabókaverðlaunin fyrir Steindýrin árið 2008 og tilnefningu til Íslensku bókmenntaverðlaunanna fyrir Drauga-Dísu árið 2015. Doktorsritgerðin er tileinkuð minningu föður hans, Eggerti Þór Bernharðssyni, prófessors í sagnfræði við Háskóla Íslands, sem lést á gamlársdag árið 2014.
